Tantraloka

by Abhinavagupta

In Sanscrito:

CAP.1 - CAP.2 - CAP.3 - CAP.4 - CAP.5 - CAP.6 - CAP.7 - CAP.8 - CAP.9 - CAP.10

CAP.11 - CAP.12 - CAP.13 - CAP.14 - CAP.15 - CAP.16 - CAP.17 - CAP.18 - CAP.19 - CAP.20

CAP.21 - CAP.22 - CAP.23 - CAP.24 - CAP.25 - CAP.26 - CAP.27 - CAP.28 - CAP.29 - CAP.30 

CAP.31 - CAP.32 - CAP.33 - CAP.34 - CAP.35 - CAP.36 - CAP.37 - Testo translitterato

pdf: Testo in sanscrito - Testo translitterato - Tantraloka with commentary by Rajanaka Jayaratha Vol.1 - Vol.2 - Vol.3 - Vol.4 - Vol.5 - Vol.6

TANTRALOKA SANSCRITO

Capitolo 11

अथ श्रीतन्त्रालोके एकादशमाह्निकम्

कलाध्वा वक्ष्यते श्रीमच्छांभवाज्ञानुसारतः ॥१॥

यथा पूर्वोक्तभुवनमध्ये निजनिजं गणम् ।

अनुयत्परतो भिन्नं तत्त्वं नामेति भण्यते ॥२॥

तथा तेष्वपि तत्त्वेषु स्ववर्गेऽनुगमात्मकम् ।

व्यावृत्तं परवर्गाच्च कलेति शिवशासने ॥३॥

केचिदाहुः पुनर्यासौ शक्तिरन्तः सुसूक्ष्मिका ।

तत्त्वानां सा कलेत्युक्ता धरण्यां धारिका यथा ॥४॥

अत्र पक्षद्वये वस्तु न भिन्नं भासते यतः ।

अनुगामि न सामान्यमिष्टं नैयायिकादिवत् ॥५॥

अन्ये वदन्ति दीक्षादौ सुखसंग्रहणार्थतः ।

शिवेन कल्पितो वर्गः कलेति समयाश्रयः ॥६॥

कृतश्च देवदेवेन समयोऽपरमार्थताम् ।

न गच्छतीति नासत्यो न चान्यसमयोदयः ॥७॥

निवृत्तिः पृथिवीतत्त्वे प्रतिष्ठाव्यक्तगोचरे ।

विद्या निशान्ते शान्ता च शक्त्यन्ते ̕ण्डमिदं चतुः ॥८॥

शान्तातीता शिवे तत्त्वे कलातीतः परः शिवः ।

नह्यत्र वर्गीकरणं समयः कलनापि वा ॥९॥

युज्यते सर्वतोदिक्कं स्वातन्त्र्योल्लासधामनि ।

स्वातन्त्र्यात्तु निजं रूपं बोद्धृधर्मादविच्युतम् ॥१०॥

उपदेशतदावेशपरमार्थत्वसिद्धये ।

बोध्यतामानयन्देवः स्फुटमेव विभाव्यते ॥११॥

यतोऽतः शिवतत्त्वे ̕पि कलासंगतिरुच्यते ।

अण्डं च नाम भुवनविभागस्थितिकारणम् ॥१२॥

प्राहुरावरणं तच्च शक्त्यन्तं यावदस्ति हि ।

यद्यपि प्राक् शिवाख्ये ̕पि तत्त्वे भुवनपद्धतिः ॥१३॥

उक्ता तथाप्यप्रतिघे नास्मिन्नावृतिसंभवः ।

नन्वेवं धरणीं मुक्त्वा शक्तौ प्रकृतिमाययोः ॥१४॥

अपि चाप्रतिघत्वे ̕पि कथमण्डस्य संभवः ।

अत्रास्मद्गुरवः प्राहुर्यत्पृथिव्यादिपञ्चकम् ॥१५॥

प्रत्यक्षमिदमाभाति ततोऽन्यन्नास्ति किंचन ।

मेयत्वे स्थूलसूक्ष्मत्वान्मानत्वे करणत्वतः ॥१६॥

कर्तृतोल्लासतः कर्तृभावे स्फुटतयोदितम् ।

त्रिंशत्तत्त्वं विभेदात्म तदभेदो निशा मता ॥१७॥

कार्यत्वकरणत्वादिविभागगलने सति ।

विकासोत्कस्वतन्त्रत्वे शिवान्तं पञ्चकं जगुः ॥१८॥

श्रीमत्कालोत्तरादौ च कथितं भूयसा तथा ।

पञ्चैतानि तु तत्त्वानि यैर्व्याप्तमखिलं जगत् ॥१९॥

पञ्चमन्त्रतनौ तेन सद्योजातादि भण्यते ।

ईशानान्तं तत्र तत्र धरादिगगनान्तकम् ॥२०॥

शिवतत्त्वमतः शून्यातिशून्यं स्यादनाश्रि[वृ]तम् ।

यत्तु सर्वाविभागात्म स्वतन्त्रं बोधसुन्दरम् ॥२१॥

सप्तत्रिंशं तु तत्प्राहुस्तत्त्वं परशिवाभिधम् ।

तस्याप्युक्तनयाद्वेद्यभावेऽत्र परिकल्पिते ॥२२॥

यदास्ते ह्यनवच्छिन्नं तदष्टात्रिंशमुच्यते ।

न चानवस्था ह्येवं स्याद्दृश्यतां हि महात्मभिः ॥२३॥

यद्वेद्यं किंचिदाभाति तत्क्षये यत्प्रकाशते ।

तत्तत्त्वमिति निर्णीतं षट्त्रिंशं हृदि भासते ॥२४॥

तत्किं न किंचिद्वा किंचिदित्याकाङ्क्षावशे वपुः ।

चिदानन्दस्वतन्त्रैकरूपं तदिति देशने ॥२५॥

सप्तत्रिंशं समाभाति तत्राकाङ्क्षा च नापरा ।

तच्चापि क्लृप्तवेद्यत्वं यत्र भाति स चिन्मयः ॥२६॥

अष्टात्रिंशत्तमः सो ̕पि भावनायोपदिश्यते ।

यदि नाम ततः सप्तत्रिंश एव पुनर्भवेत् ॥२७॥

अविभागस्वतन्त्रत्वचिन्मयत्वादिधर्मता ।

समैव वेद्यीकरणं केवलं त्वधिकं यतः ॥२८॥

धरायां गुणतत्त्वान्ते मायान्ते क्रमशः स्थिताः ।

गन्धो रसो रूपमन्तः सूक्ष्मभावक्रमेण तु ॥२९॥

इति स्थिते नये शक्तितत्त्वान्तेऽप्यस्ति सौक्ष्म्यभाक् ।

स्पर्शः कोऽपि सदा यस्मै योगिनः स्पृहयालवः ॥३०॥

तत्स्पर्शान्ते तु संवित्तिः शुद्धचिद्व्योमरूपिणी ।

यस्यां रूढः समभ्येति स्वप्रकाशात्मिकां पराम् ॥३१॥

अतो विन्दुरतो नादो रूपमस्मादतो रसः ।

इत्युक्तं क्षोभकत्वेन स्पन्दे स्पर्शस्तु नो तथा ॥३२॥

मतं चैतन्महेशस्य श्रीपूर्वे यदभाषत ।

धारिकाप्यायिनी बोद्ध्री पवित्री चावकाशदा ॥३३॥

एभिः शब्दैर्व्यवहरन् निवृत्त्यादेर्निजं वपुः ।

पञ्चतत्त्वविधिः प्रोक्तस्त्रितत्त्वमधुनोच्यते ॥३४॥

विज्ञानाकलपर्यन्तमात्मा विद्येश्वरान्तकम् ।

शेषे शिवस्त्रितत्त्वे स्यादेकतत्त्वे शिवः परम् ॥३५॥

इमौ भेदावुभौ तत्त्वभेदमात्रकृताविति ।

तत्त्वाध्वैवायमित्थं च न षडध्वस्थितेः क्षतिः ॥३६॥

प्रकृत् पुमान्यतिः कालो माया विद्येशसौशिवौ ।

शिवश्च नवतत्त्वे ̕पि विधौ तत्त्वाध्वरूपता ॥३७॥

एवमष्टादशाख्ये ̕पि विधौ न्यायं वदेत्सुधीः ।

यत्र यत्र हि भोगेच्छा तत्प्राधान्योपयोगतः ॥३८॥

अन्यान्तर्भावनातश्च दीक्षानन्तविभेदभाक् ।

तेन षट्त्रिंशतो यावदेकतत्त्वविधिर्भवेत् ॥३९॥

तत्त्वाध्वैव स देवेन प्रोक्तो व्याससमासतः ।

एकतत्त्वविधिश्चैष सुप्रबुद्धं गुरुं प्रति ॥४०॥

शिष्यं च गतभोगाशमुदितः शंभुना यतः ।

भेदं विस्फार्य विस्फार्य शक्त्या स्वच्छन्दरूपया ॥४१॥

स्वात्मन्यभिन्ने भगवान्नित्यं विश्रमयन् स्थितः ।

इत्थं त्र्यात्माध्वनो भेदः स्थूलसूक्ष्मपरत्वतः ॥४२॥

मेयभागगतः प्रोक्तः पुरतत्त्वकलात्मकः ।

अधुना मातृभागस्थं रूपं त्रेधा निरूप्यते ॥४३॥

यत्प्रमाणात्मकं रूपमध्वनो मातृभागगम् ।

पदं ह्यवगमात्मत्वसमावेशात्तदुच्यते ॥४४॥

तदेव च पदं मन्त्रः प्रक्षोभात्प्रच्युतं यदा ।

गुप्तभाषी यतो माता तूष्णींभूतो व्यवस्थितः ॥४५॥

तथापि न विमर्शात्म रूपं त्यजति तेन सः ।

प्रमाणात्मविमर्शात्मा मानवत्क्षोभभाङ्नतु ॥४६॥

मन्त्राणां च पदानां च तेनोक्तं त्रिकशासने ।

अभिन्नमेव स्वं रूपं निःस्पन्दक्षोभिते परम् ॥४७॥

औदासीन्यपरित्यागे प्रक्षोभानवरोहणे ।

वर्णाध्वा मातृभागे स्यात् पूर्वं या कथिता प्रमा ॥४८॥

सा तु पूर्णस्वरूपत्वादविभागमयी यतः ।

तत एकैकवर्णत्वं तत्त्वे तत्त्वे क्षमादितः ॥४९॥

कृत्वा शैवे परे प्रोक्ताः षोडशार्णा विसर्गतः ।

तत्र शक्तिपरिस्पन्दस्तावान् प्राक् च निरूपितः ॥५०॥

संकलय्योच्यते सर्वमधुना सुखसंविदे ।

पदमन्त्रवर्णमेकं पुरषोडशकं धरेति च निवृत्तिः ।

तत्त्वार्णमग्निनयनं रसशरपुरमस्त्रमन्त्रपदमन्या ॥५१॥

मुनितत्त्वार्णं द्विकपदमन्त्रं वस्वक्षिभुवनमपरकला ।

अग्न्यर्णतत्त्वमेककपदमन्त्रं सैन्यभुवनमिति तुर्या ॥५२॥

षोडश वर्णाः पदमन्त्रतत्त्वमेकं च शान्त्यतीतेयम् ।

अभिनवगुप्तेनार्यात्रयमुक्तं संग्रहाय शिष्येभ्यः ॥५३॥

सोऽयं समस्त एवाध्वा भैरवाभेदवृत्तिमान् ।

तत्स्वातन्त्र्यात्स्वतन्त्रत्वमश्नुवानो ̕वभासते ॥५४॥

तथाहि मातृरूपस्थो मन्त्राध्वेति निरूपितः ।

तथाहि चिद्विमर्शेन ग्रस्ता वाच्यदशा यदा ॥५५॥

शिवज्ञानक्रियायत्तमननत्राणतत्परा ।

अशेषशक्तिपटलीलीलालाम्पट्यपाटवात् ॥५६॥

च्युता मानमयाद्रूपात् संविन्मन्त्राध्वतां गता ।

प्रमाणरूपतामेत्य प्रयात्यध्वा पदात्मताम् ॥५७॥

तथा हि मातुर्विश्रान्तिर्वर्णान्संघट्य तान्बहून् ।

संघट्टनं च क्रमिकं संजल्पात्मकमेव तत् ॥५८॥

विकल्पस्य स्वकं रूपं भोगावेशमयं स्फुटम् ।

अतः प्रमाणतारूपं पदमस्मद्गुरुर्जगौ ॥५९॥

प्रमाणरूपतावेशमपरित्यज्य मेयताम् ॥६०॥

गच्छन्कलनया योगादध्वा प्रोक्तः कलात्मकः ।

शुद्धे प्रमेयतायोगे सूक्ष्मस्थूलत्वभागिनि ॥६१॥

तत्त्वाध्वभुवनाध्वत्वे क्रमेणानुसरेद्गुरुः ।

प्रमेयमानमातॄणां यद्रूपमुपरि स्थितम् ॥६२॥

प्रमात्मात्र स्थितोऽध्वायं वर्णात्मा दृश्यतां किल ।

उच्छलत्संविदामात्रविश्रान्त्यास्वादयोगिनः ॥६३॥

सर्वाभिधानसामर्थ्यादनियन्त्रितशक्तयः ।

सृष्टाः स्वात्मसहोत्थेऽर्थे धरापर्यन्तभागिनि ॥६४॥

आमृशन्तः स्वचिद्भूमौ तावतो ̕र्थानभेदतः ।

वर्णौघास्ते प्रमारूपां सत्यां बिभ्रति संविदम् ॥६५॥

बालास्तिर्यक्प्रमातारो येऽप्यसंकेतभागिनः ।

तेऽप्यकृत्रिमसंस्कारसारामेनां स्वसंविदम् ॥६६॥

भिन्नभिन्नामुपाश्रित्य यान्ति चित्रां प्रमातृताम् ।

अस्या चाकृत्रिमानन्तवर्णसंविदि रूढताम् ॥६७॥

संकेता यान्ति चेत्ते ̕पि यान्त्यसंकेतवृत्तिताम् ।

अनया तु विना सर्वे संकेता बहुशः कृताः ॥६८॥

अविश्रान्ततया कुर्युरनवस्थां दुरुत्तराम् ।

बालो व्युत्पाद्यते येन तत्र संकेतमार्गणात् ॥६९॥

अङ्गुल्यादेशनेऽप्यस्य नाविकल्पा तथा मतिः ।

विकल्पः शब्दमूलश्च शब्दः संकेतजीवितः ॥७०॥

तेनानन्तो ह्यमायीयो यो वर्णग्राम ईदृशः ।

संविद्विमर्शसचिवः सदैव स हि जृम्भते ॥७१॥

यत एव च मायीया वर्णाः सूतिं वितेनिरे ।

ये च मायीयवर्णेषु वीर्यत्वेन निरूपिताः ॥७२॥

संकेतनिरपेक्षास्ते प्रमेति परिगृह्यताम् ।

तथा हि परवाक्येषु श्रुतेष्वाव्रियते निजा ॥७३॥

प्रमा यस्य जडोऽसौ नो तत्रार्थेऽभ्येति मातृताम् ।

शुकवत्स पठत्येव परं तत्क्रमितैकभाक् ॥७४॥

स्वातन्त्र्यलाभतः स्वाक्यप्रमालाभे तु बोद्धृता ।

यस्य हि स्वप्रमाबोधो विपक्षोद्भेदनिग्रहात् ॥७५॥

वाक्यादिवर्णपुञ्जे स्वे स प्रमाता वशीभवेत् ।

यथा यथा चाकृतकं तद्रूपमतिरिच्यते ॥७६॥

तथा तथा चमत्कारतारतम्यं विभाव्यते ।

आद्यामायीयवर्णान्तर्निमग्ने चोत्तरोत्तरे ॥७७॥

सकेते पूर्वपूर्वांशमज्जने प्रतिभाभिदः ।

आद्योद्रेकमहत्त्वे ̕पि प्रतिभात्मनि निष्ठिताः ॥७८॥

ध्रुवं कवित्ववक्तृत्वशालितां यान्ति सर्वतः ।

यावद्धामनि संकेतनिकारकलनोज्झिते ॥७९॥

विश्रान्तश्चिन्मये किं किं न वेत्ति कुरुते न वा ।

अत एव हि वाक्सिद्धौ वर्णानां समुपास्यता ॥८०॥

सर्वज्ञत्वादिसिद्धौ वा का सिद्धिर्या न तन्मयी ।

तदुक्तं वरदेन श्रीसिद्धयोगीश्वरीमते ॥८१॥

तेन गुप्तेन गुप्तास्ते शेषा वर्णास्त्विति स्फुटम् ।

एवं मामातृमानत्वमेयत्वैर्योऽवभासते ॥८२॥

षड्विधः स्ववपुःशुद्धौ शुद्धिं सो ̕ध्वाधिगच्छति ।

एकेन वपुषा शुद्धौ तत्रैवान्यप्रकारताम् ॥८३॥

अन्तर्भाव्याचरेच्छुद्धिमनुसंधानवान् गुरुः ।

अनन्तर्भावशक्तौ तु सूक्ष्मं सूक्ष्मं तु शोधयेत् ॥८४॥

तद्विशुद्धं बीजभावात् सूते नोत्तरसंततिम् ।

शोधनं बहुधा तत्तद्भोगप्राप्त्येकतानता ॥८५॥

तदाधिपत्यं तत्त्यागस्तच्छिवात्मत्ववेदनम् ।

तल्लीनता तन्निरासः सर्वं चैतत्क्रमाक्रमात् ॥८६॥

अत एव च ते मन्त्राः शोधकाश्चित्ररूपिणः ।

सिद्धान्तवामदक्षादौ चित्रां शुद्धिं वितन्वते ॥८७॥

अनुत्तरत्रिकानामक्रममन्त्रास्तु ये किल ।

ते सर्वे सर्वदाः किन्तु कस्याचित् क्वापि मुख्यता ॥८८॥

अतः शोधकभावेन शास्त्रे श्रीपूर्वसंज्ञिते ।

परापरादिमन्त्राणामध्वन्युक्ता व्यवस्थितिः ॥८९॥

शोधकत्वं च मालिन्या देवीनां त्रितयस्य च ।

देवत्रयस्य वक्त्राणामङ्गानामष्टकस्य च ॥९०॥

किं वातिबहुना द्वारवास्त्वाधारगुरुक्रमे ।

लोकपास्त्रविधौ मन्त्रान् मुक्त्वा सर्वं विशोधकम् ॥९१॥

यच्चैतदध्वनः प्रोक्तं शोध्यत्वं शोद्धृता च या ।

सा स्वातन्त्र्याच्छिवाभेदे युक्तेत्युक्तं च शासने ॥९२॥

सर्वमेतद्विभात्येव परमेशितरि ध्रुवे ।

प्रतिबिम्बस्वरूपेण न तु बाह्यतया यतः ॥९३॥

चिद्व्योम्न्येव शिवे तत्तद्देहादिमतिरीदृशी ।

भिन्ना संसारिणां रज्जौ सर्पस्रग्वीचिबुद्धिवत् ॥९४॥

यतः प्राग्देहमरणसिद्धान्तः स्वप्नगोचरः ।

देहान्तरादिर्मरणे कीदृग्वा देहसंभवः ॥९५॥

स्वप्नेऽपि प्रतिभामात्रसामान्यप्रथनाबलात् ।

विशेषाः प्रतिभासन्ते न भाव्यन्तेऽपि ते यथा ॥९६॥

शालग्रामोपलाः केचिच्चित्राकृतिभृतो यथा ।

तथा मायादिभूम्यन्तलेखाचित्रहृदश्चितः ॥९७॥

नगरार्णवशैलाद्यास्तदिच्छानुविधायिनः ।

न स्वयं सदसन्तो नो कारणाकारणात्मकाः ॥९८॥

नियतेश्चिररूढायाः समुच्छेदात्प्रवर्तनात् ।

अरूढायाः स्वतन्त्रोऽयं स्थितश्चिद्व्योमभैरवः ॥९९॥

एकचिन्मात्रसंपूर्णभैरवाभेदभागिनि ।

एवमस्मीत्यनामर्शो भेदको भावमण्डले ॥१००॥

सर्वप्रमाणैर्नो सिद्धं स्वप्ने कर्त्रन्तरं यथा ।

स्वसंविदः स्वसिद्धायास्तथा सर्वत्र बुद्ध्यताम् ॥१०१॥

चित्तचित्रपुरोद्याने क्रीडेदेवं हि वेत्ति यः ।

अहमेव स्थितो भूतभावतत्त्वपुरैरिति ॥१०२॥

एवं जातो मृतोऽस्मीति जन्ममृत्युविचित्रताः ।

अजन्मन्यमृतौ भान्ति चित्तभित्तौ स्वनिर्मिताः ॥१०३॥

परेहसंविदामात्रं परलोकेहलोकते ।

वस्तुतः संविदो देशः कालो वा नैव किंचन ॥१०४॥

अभविष्यदयं सर्गो मूर्तश्चेन्न तु चिन्मयः ।

तदवेक्ष्यत तन्मध्यात् केनैको ̕पि धराधरः ॥१०५॥

भूततन्मात्रवर्गादेराधाराधेयताक्रमे ।

अन्ते संविन्मयी शक्तिः शिवरूपैव धारिणी ॥१०६॥

तस्मात्प्रतीतिरेवेत्थं कर्त्री धर्त्री च सा शिवः ।

ततो भावास्तत्र भावाः शक्तिराधारिका ततः ॥१०७॥

सांकल्पिकं निराधारमपि नैव पतत्यधः ।

स्वाधारशक्तौ विश्रान्तं विश्वमित्थं विमृश्यताम् ॥१०८॥

अस्या घनाहमित्यादिरूढिरेव धरादिता ।

यावदन्ते चिदस्मीति निर्वृत्ता भैरवात्मता ॥१०९॥

मणाविन्द्रायुधे भास इव नीलादयः शिवे ।

परमार्थत एषां तु नोदयो न व्ययः क्वचित् ॥११०॥

देशे कालेऽत्र वा सृष्टिरित्येतदसमञ्जसम् ।

चिदात्मना हि देवेन सृष्टिर्दिक्कालयोरपि ॥१११॥

जागराभिमते सार्धहस्तत्रितयगोचरे ।

प्रहरे च पृथक् स्वप्नाश्चित्रदिक्कालमानिनः ॥११२॥

अत एव क्षणं नाम न किंचिदपि मन्महे ।

क्रियाक्षणे वाप्येकस्मिन् बह्व्यः संस्युर्द्रुताः क्रियाः ॥११३॥

तेन ये भावसंकोचं क्षणान्तं प्रतिपेदिरे ।

ते नूनमेनया नाड्या शून्यदृष्ट्यवलम्बिनः ॥११४॥

तद्य एष सतो भावाञ् शून्यीकर्तुं तथासतः ।

स्फुटीकर्तुं स्वतन्त्रत्वादीशः सोऽस्मत्प्रभुः शिवः ॥११५॥

तदित्थं परमेशानो विश्वरूपः प्रगीयते ।

न तु भिन्नस्य कस्यापि धरादेरुपपन्नता ॥११६॥

उक्तं चैतत्पुरैवेति न भूयः प्रविविच्यते ।

भूयोभिश्चापि बाह्यार्थदूषणैः प्रव्यरम्यत ॥११७॥

तदित्थमेष निर्णीतः कलादेर्विस्तरोऽध्वनः ॥११८॥

Capitolo 12

अथ श्रीतन्त्रालोके द्वादशमाह्निकम्

अथाध्वनोऽस्य प्रकृत उपयोगः प्रकाश्यते ॥१॥

इत्थमध्वा समस्तोऽयं यथा संविदि संस्थितः ।

तद्द्वारा शून्यधीप्राणनाडीचक्रतनुष्वथो ॥२॥

बहिश्च लिङ्गमूर्त्यग्निस्थण्डिलादिषु सर्वतः ।

तथा स्थितः समस्तश्च व्यस्तश्चैष क्रमाक्रमात् ॥३॥

आसंवित्तत्त्वमाबाह्यं योऽयमध्वा व्यवस्थितः ।

तत्र तत्रोचितं रूपं स्वं स्वातन्त्र्येण भासयेत् ॥४॥

सर्वं सर्वत्र रूपं च तस्यापि न न भासते ।

नह्यवच्छेदितां क्वापि स्वप्ने ̕पि विषहामहे ॥५॥

एवं विश्वाध्वसंपूर्णं कालव्यापारचित्रितम् ।

देशकालमयस्पन्दसद्म देहं विलोकयेत् ॥६॥

तथा विलोक्यमानोऽसौ विश्वान्तर्देवतामयः ।

ध्येयः पूज्यश्च तर्प्यश्च तदाविष्टो विमुच्यते ॥७॥

इत्थं घटं पटं लिङ्गं स्थण्डिलं पुस्तकं जलम् ।

यद्वा किंचित्क्वचित्पश्येत्तत्र तन्मयतां व्रजेत् ॥८॥

तत्रार्पणं हि वस्तूनामभेदेनार्चनं मतम् ।

तथा संपूर्णरूपत्वानुसंधिर्ध्यानमुच्यते ॥९॥

संपूर्णत्वानुसंधानमकम्पं दार्ढ्यमानयन् ।

तथान्तर्जल्पयोगेन विमृशञ्जपभाजनम् ॥१०॥

तत्रार्पितानां भावानां स्वकभेदविलापनम् ।

कुर्वंस्तद्रश्मिसद्भावं दद्याद्धोमक्रियापरः ॥११॥

तथैवंकुर्वतः सर्वं समभावेन पश्यतः ।

निष्कम्पता व्रतं शुद्धं साम्यं नन्दिशिखोदितम् ॥१२॥

तथार्चनजपध्यानहोमव्रतविधिक्रमात् ।

परिपूर्णां स्थितिं प्राहुः समाधिं गुरवः पुरा ॥१३॥

अत्र पूजाजपाद्येषु बहिरन्तर्द्वयस्थितौ ।

द्रव्यौघे न विधिः कोऽपि न कापि प्रतिषिद्धता ॥१४॥

कल्पनाशुद्धिसंध्यादेर्नोपयोगोऽत्र कश्चन ।

उक्तं श्रीत्रिकसूत्रे च जायते यजनं प्रति ॥१५॥

अविधिज्ञो विधिज्ञश्चेत्येवमादि सुविस्तरम् ।

यदा यथा येन यत्र स्वा सम्वित्तिः प्रसीदति ॥१६॥

तदा तथा तेन तत्र तत्तद्भोग्यं विधिश्च सः ।

लौकिकालौकिकं सर्वं तेनात्र विनियोजयेत् ॥१७॥

निष्कम्पत्वे सकम्पस्तु कम्पं निर्ह्रासयेद्बलात् ।

यथा येनाभ्युपायेन क्रमादक्रमतोऽपि वा ॥१८॥

विचिकित्सा गलत्यन्तस्तथासौ यत्नवान्भवेत् ।

धीकर्माक्षगता देवीर्निषिद्धैरेव तर्पयेत् ॥१९॥

वीरव्रतं चाभिनन्देदिति भर्गशिखावचः ।

तथाहि शङ्का मालिन्यं ग्लानिः संकोच इत्यदः ॥२०॥

संसारकारागारान्तः स्थूलस्थूणाघटायते ।

मन्त्रा वर्णस्वभावा ये द्रव्यं यत्पाञ्चभौतिकम् ॥२१॥

यच्चिदात्म प्राणिजातं तत्र कः संकरः कथम् ।

संकराभावतः केयं शङ्का तस्यामपि स्फुटम् ॥२२॥

न शङ्केत तथा शङ्का विलीयेतावहेलया ।

श्रीसर्वाचारवीरालीनिशाचरक्रमादिषु ॥२३॥

शास्त्रेषु विततं चैतत्तत्र तत्रोच्यते यतः ।

शङ्कया जायते ग्लानिः शङ्कया विघ्नभाजनम् ॥२४॥

उवाचोत्पलदेवश्च श्रीमानस्मद्गुरोर्गुरुः ।

सर्वाशङ्काशनिं मार्गं नुमो माहेश्वरं त्विति ॥२५॥

अनुत्तरपदाप्तये तदिदमाणवं दर्शिताभ्युपायमतिविस्तरान्ननु विदांकुरुध्वं बुधाः ॥२६॥