|
|
|
|
|
|
Tantraloka by Abhinavagupta
In Sanscrito:
CAP.1 - CAP.2 - CAP.3 - CAP.4 - CAP.5 - CAP.6 - CAP.7 - CAP.8 - CAP.9 - CAP.10 CAP.11 - CAP.12 - CAP.13 - CAP.14 - CAP.15 - CAP.16 - CAP.17 - CAP.18 - CAP.19 - CAP.20 CAP.21 - CAP.22 - CAP.23 - CAP.24 - CAP.25 - CAP.26 - CAP.27 - CAP.28 - CAP.29 - CAP.30 CAP.31 - CAP.32 - CAP.33 - CAP.34 - CAP.35 - CAP.36 - CAP.37 - Testo translitterato
TANTRALOKA SANSCRITO
अथ श्रीतन्त्रालोके एकोनत्रिंशमाह्निकम्
अथ समुचिताधिकारिण उद्दिश्य रहस्य उच्यतेऽत्र विधिः । अथ सर्वाप्युपासेयं कुलप्रक्रिययोच्यते ॥१॥ तथा धाराधिरूढेषु गुरुशिष्येषु योचिता । उक्तं च परमेशेन सारत्वं क्रमपूजने ॥२॥ सिद्धक्रमनियुक्तस्य मासेनैकेन यद्भवेत् । न तद्वर्षसहस्रैः स्यान्मन्त्रौघैर्विविधैरिति ॥३॥ कुलं च परमेशस्य शक्तिः सामर्थ्यमूर्ध्वता । स्वातन्त्र्यमोजो वीर्यं च पिण्डः संविच्छरीरकम् ॥४॥ तथात्वेन समस्तानि भावजातानि पश्यतः । ध्वस्तशङ्कासमूहस्य यागस्तादृश एव सः ॥५॥ तादृग्रूपनिरूढ्यर्थं मनोवाक्कायवर्त्मना । यद्यत्समाचरेद्वीरः कुलयागः स स स्मृतः ॥६॥ बहिः शक्तौ यामले च देहे प्राणपथे मतौ । इति षोढा कुलेज्या स्यात्प्रतिभेदं विभेदिनी ॥७॥ स्नानमण्डलकुण्डादि षोढान्यासादि यन्न तत् । किञ्चिदत्रोपयुज्येत कृतं वा खण्डनाय नो ॥८॥ षण्मण्डलविनिर्मुक्तं सर्वावरणवर्जितम् । ज्ञानज्ञेयमयं कौलं प्रोक्तं त्रैशिरसे मते ॥९॥ अत्र यागे च यद्द्रव्यं निषिद्धं शास्त्रसन्ततौ । तदेव योजयेद्धीमान्वामामृतपरिप्लुतम् ॥१०॥ श्रीब्रह्मयामले ̕प्युक्तं सुरा शिवरसो बहिः । तां विना भुक्तिमुक्ती नो पिष्टक्षौद्रगुडैस्तु सा ॥११॥ स्त्रीनपुंसकपुंरूपा तु पूर्वापरभोगदा । द्राक्षोत्थं तु परं तेजो भैरवं कल्पनोज्झितम् ॥१२॥ एतत्स्वयं रसः शुद्धः प्रकाशानन्दचिन्मयः । देवतानां प्रियं नित्यं तस्मादेतत्पिवेत्सदा ॥१३॥ श्रीमत्क्रमरहस्ये च न्यरूपि परमेशिना । अर्घपात्रं यागधाम दीप इत्युच्यते त्रयम् ॥१४॥ रहस्यं कौलिके यागे तत्रार्घः शक्तिसंगमात् । भूवस्त्रकायपीठाख्यं धाम चोत्कर्षभाक् क्रमात् ॥१५॥ दीपा घृतोत्था गावो हि भूचर्यो देवताः स्मृताः । इति ज्ञात्वा त्रयेऽमुष्मिन्यत्नवान्कौलिको भवेत् ॥१६॥ तेनार्घपात्रप्राधान्यं ज्ञात्वा द्रव्याणि शम्भुना । यान्युक्तान्यविशङ्कोऽत्र भवेच्छङ्का हि दूषिका ॥१७॥ यागौको गन्धधूपाढ्यं प्रविश्य प्रागुदङ्मुखः । परया वाऽथ मालिन्या विलोमाच्चानुलोमतः ॥१८॥ दाहाप्यायमयीं शुद्धिं दीप्तसौम्यविभेदतः । क्रमेण कुर्यादथवा मातृसद्भावमन्त्रतः ॥१९॥ दीक्षां चेत्प्रचिकीर्षुस्तच्छोध्याध्वन्यासकल्पनम् । ततः संशोध्यवस्तूनि शक्त्यैवामृततां नयेत् ॥२०॥ परासम्पुटगा यद्वा मातृसम्पुटगाप्यथो । केवला मालिनी यद्वा ताः समस्तेषु कर्मसु ॥२१॥ नन्दहेतुफलैर्द्रव्यैरर्घपात्रं प्रपूरयेत् । तत्रोक्तमन्त्रतादात्म्याद्भैरवात्मत्वमानयेत् ॥२२॥ तेन निर्भरमात्मानं बहिश्चक्रानुचक्रगम् । विप्रुड्भिरूर्ध्वाधरयोरन्तः पीत्या च तर्पयेत् ॥२३॥ तथा पूर्णस्वरश्म्योघः प्रोच्छलद्वृत्तितावशात् । बहिस्तादृशमात्मानं दिदृक्षुर्बहिरर्चयेत् ॥२४॥ अर्काङ्गुलेऽथ तद्द्वित्रिगुणे रक्तपटे शुभे । व्योम्नि सिन्दूरसुभगे राजवर्त्तभृतेऽथवा ॥२५॥ नारिकेलात्मके काद्ये मद्यपूर्णेऽथ भाजने । यद्वा समुदिते रूपे मण्डलस्थे च तदृशि ॥२६॥ यागं कुर्वीत मतिमांस्तत्रायं क्रम उच्यते । दिश्युदीच्यां रुद्रकोणाद्वायव्यन्तं गणेश्वरम् ॥२७॥ वटुकं त्रीन् गुरून्सिद्धान्योगिनीः पीठमर्चयेत् । प्राच्यां दिशि गणेशाध आरभ्याभ्यर्चयेत्ततः ॥२८॥ सिद्धचक्रं दिक्चतुष्के गणेशाधस्तनान्तकम् । खगेन्द्रः सहविज्जाम्ब इल्लाईअम्बया सह ॥२९॥ वक्तष्टिर्विमलोऽनन्तमेखलाम्बायुतः पुरा । शक्त्या मङ्गलया कूर्म इल्लाईअम्बया सह ॥३०॥ जैत्रो याम्ये ह्यविजितस्तथा सानन्दमेखलः । काममङ्गलया मेषः कुल्लाईअम्बया सह ॥३१॥ विन्ध्यो ̕जितोऽप्यजरया सह मेखलया परे । मच्छन्दः कुङ्कुणाम्बा च षड्युग्मं साधिकारकम् ॥३२॥ सौम्ये मरुत्त ईशान्तं द्वितीया पङ्क्तिरीदृशी । अमरवरदेवचित्रालिविन्ध्यगुडिका इति क्रमात्षडमी ॥३३॥ सिल्लाई एरुणया तथा कुमारी च बोधाई । समहालच्छी चापरमेखलया शक्तयः षडिमाः ॥३४॥ एते हि साधिकाराः पूज्या येषामियं बहुविभेदा । सन्ततिरनवच्छिन्ना चित्रा शिष्यप्रशिष्यमयी ॥३५॥ आनन्दावलिबोधिप्रभुपादान्ताथ योगिशब्दान्ता । एता ओवल्ल्यः स्युर्मुद्राषट्कं क्रमात्त्वेतत् ॥३६॥ दक्षाङ्गुष्ठादिकनिष्ठिकान्तमथ सा कनीयसी वामात् । द्विदशान्तोर्ध्वगकुण्डलिबैन्दवहृन्नाभिकन्दमिति छु म्माः ॥३७॥ शवराडबिल्लपट्टिल्लाः करबिल्लाम्बिशरबिल्लाः । अडबीडोम्बीदक्षिणबिल्लाः कुम्भारिकाक्षराख्याच ॥३८॥ देवीकोट्टकुलाद्रित्रिपुरीकामाख्यमट्टहासश्च । दक्षिणपीठं चैतत्षट्कं घरपल्लिपीठगं क्रमशः ॥३९॥ इति सङ्केताभिज्ञो भ्रमते पीठेषु यदि स सिद्धीप्सुः । अचिराल्लभते तत्तत्प्राप्यं यद्योगिनीवदनात् ॥४०॥ भट्टेन्द्रवल्कलाहीन्द्रगजेन्द्राः समहीधराः । ऊर्ध्वरेतस एते षडधिकारपदोज्झिताः ॥४१॥ अधिकारो हि वीर्यस्य प्रसरः कुलवर्त्मनि । तदप्रसरयोगेन ते प्रोक्ता ऊर्ध्वरेतसः ॥४२॥ अन्याश्च गुरुतत्पत्न्यः श्रीमत्कालीकुलोदिताः । अनात्तदेहाः क्रीडन्ति तैस्तैर्देहैरशङ्किताः ॥४३॥ प्रबोधिततथेच्छाकैस्तज्जे कौलं प्रकाशते । तथारूपतया तत्र गुरुत्वं परिभाषितम् ॥४४॥ ते विशेषान्न संपूज्याः स्मर्तव्या एव केवलम् । ततो ̕भ्यन्तरतो वायुवह्न्योर्मातृकया सह ॥४५॥ मालिनी क्रमशः पूज्या ततोऽन्तर्मन्त्रचक्रकम् । मन्त्रसिद्धप्राणसंवित्करणात्मनि या कुले ॥४६॥ चक्रात्मके चितिः प्रभ्वी प्रोक्ता सेह कुलेश्वरी । सा मध्ये श्रीपरा देवी मातृसद्भावरूपिणी ॥४७॥ पूज्याथ तत्समारोपादपराथ परापरा । एकवीरा च सा पूज्या यदिवा सकुलेश्वरा ॥४८॥ प्रसरेच्छक्तिरुच्छूना सोल्लासो भैरवः पुनः । सङ्घट्टानन्दविश्रान्त्या युग्ममित्थं प्रपूजयेत् ॥४९॥ महाप्रकाशरूपायाः संविदो विस्फुलिङ्गवत् । यो रश्म्योघस्तमेवात्र पूजयेद्देवतागणम् ॥५०॥ अन्तर्द्वादशकं पूज्यं ततोऽष्टाष्टाकमेव च । चतुष्कं वा यथेच्छं वा का सङ्ख्या किल रश्मिषु ॥५१॥ माहेशी वैरिञ्ची कौमारी वैष्णवी चतुर्दिक्कम् । ऐन्द्री याम्या मुण्डा योगेशीरीशतस्तु कोणेषु ॥५२॥ पवनान्तमघोरादिकमष्टकमस्मिन्नथाष्टके क्रमशः । सङ्घट्टानन्ददृशा सम्पूज्यं यामलीभूतम् ॥५३॥ अष्टाष्टके ̕पि हि विधौ नानानामप्रपञ्चिते बहुधा । विधिरेष एव विहितस्तत्संख्या दीपमाला स्यात् ॥५४॥ श्रीरत्नमालाशास्त्रे तु वर्णसंख्याः प्रदीपकाः । वर्णांश्च मुख्यपूज्याया विद्याया गणयेत्सुधीः ॥५५॥ पीठक्षेत्रादिभिः साकं कुर्याद्वा कुलपूजनम् । यथा श्रीमाधवकुले परमेशेन भाषितम् ॥५६॥ सृष्टिसंस्थितिसंहारानामक्रमचतुष्टयम् । पीठश्मशानसहितं पूजयेद्भोगमोक्षयोः ॥५७॥ आत्मनो वाथवा शक्तेश्चक्रस्याथ स्मरेदिमम् । न्यस्यत्वेन विधिं देहे पीठाख्ये पारमेश्वरम् ॥५८॥ अट्टहासं शिखास्थाने चरित्रं च करन्ध्रके । श्रुत्योः कौलगिरिं नासारन्ध्रयोश्च जयन्तिकाम् ॥५९॥ भ्रुवोरुज्जयिनीं वक्त्रे प्रयागं हृदये पुनः । वाराणसीं स्कन्धयुगे श्रीपीठं विरजं गले ॥६०॥ एडाभीमुदरे हालां नाभौ कन्दे तु गोश्रुतिम् । उपस्थे मरुकोशं च नगरं पौण्ड्रवर्धनम् ॥६१॥ एलापुरं पुरस्तीरं सक्थ्यूर्वोर्दक्षिणादितः । कुड्याकेशीं च सोपानं मायापूक्षीरके तथा ॥६२॥ जानुजङ्घे गुल्फयुग्मे त्वाम्रातनृपसद्मनी । पादाधारे तु वैरिञ्चीं कालाग्न्यवधिदारिकाम् ॥६३॥ नाहमस्मि नचान्यो ̕स्ति केवलाः शक्तयस्त्वहम् । इत्येवंवासनां कुर्यात्सर्वदा स्मृतिमात्रतः ॥६४॥ न तिथिर्न च नक्षत्रं नोपवासो विधीयते । ग्राम्यधर्मरतः सिद्ध्येत्सर्वदा स्मरणेन हि ॥६५॥ मातङ्गकृष्णसौनिककार्मुकचार्मिकविकोषिधातुविभेदाः । मात्स्यिकचाक्रिकदयितास्तेषां पत्न्यो नवात्र नवयागे ॥६६॥ सङ्गमवरुणाकुलगिर्यट्टहासजयन्तीचरित्रकाम्रककोट्टम् । हैमपुरं नवमं स्यान्मध्ये तासां च चक्रिणी मुख्या ॥६७॥ बीजं सा पीडयते रसशल्कविभागतोऽत्र कुण्डलिनी । अध्युष्टपीठनेत्री कन्दस्था विश्वतो भ्रमति ॥६८॥ इष्ट्वा चक्रोदयं त्वित्थं मध्ये पूज्या कुलेश्वरी । सङ्कर्षिणी तदन्तान्ते संहाराप्यायकारिणी ॥६९॥ एकवीरा चक्रयुक्ता चक्रयामलगापि वा । ईशेन्द्राग्नियमक्रव्यात्कवायूदक्षु हासतः ॥७०॥ त्रिकं त्रिकं यजेदेतद्भाविस्वत्रिकसंयुतम् । हृत्कुण्डली भ्रुवोर्मध्यमेतदेव क्रमात्त्रयम् ॥७१॥ श्मशानानि क्रमात्क्षेत्रभवं सद्योगिनीगणम् । वस्वङ्गुलोन्नतानूर्ध्ववर्तुलान् क्षाममध्यकान् ॥७२॥ रक्तवर्तीञ्श्रुतिदृशो दीपान्कुर्वीत सर्पिषा । यत्किञ्चिदथवा मध्ये स्वानुष्ठानं प्रपूजयेत् ॥७३॥ अद्वैतमेव न द्वैतमित्याज्ञा परमेशितुः । सिद्धान्तवैष्णवाद्युक्ता मन्त्रा मलयुतास्ततः ॥७४॥ तावत्तेजो ̕सहिष्णुत्वान्निर्जीवाः स्युरिहाद्वये । कलशं नेत्रबन्धादि मण्डलं स्रुक्स्रुवानलम् ॥७५॥ हित्वात्र सिद्धिः सन्मद्ये पात्रे मध्ये कृशां यजेत् । अहोरात्रमिमं यागं कुर्वतश्चापरेऽहनि ॥७६॥ वीरभोज्ये कृते ̕वश्यं मन्त्राः सिद्ध्यन्त्ययत्नतः । पीठस्तोत्रं पठेदत्र यागे भाग्यावहाह्वये ॥७७॥ मूर्तीरेवाथवा युग्मरूपा वीरस्वरूपिणीः । अवधूता निराचाराः पूजयेत्क्रमशो बुधः ॥७८॥ एक एवाथ कौलेशः स्वयं भूत्वापि तावतीः । शक्तीर्यामलयोगेन तर्पयेद्विश्वरूपवत् ॥७९॥ क्रमो नाम न कश्चित्स्यात्प्रकाशमयसंविदि । चिदभावो हि नास्त्येव तेनाकालं तु तर्पणम् ॥८०॥ अत्र क्रमे भेदतरोः समूलमुन्मूलनादासनपक्षचर्चा । पृथङ्न युक्ता परमेश्वरो हि स्वशक्तिधाम्नीव विशंश्रमीति ॥८१॥ ततो जपः प्रकर्तव्यस्त्रिलक्षादिविभेदतः । उक्तं श्रीयोगसञ्चारे स च चित्रस्वरूपकः ॥८२॥ उदये सङ्गमे शान्तौ त्रिलक्षो जप उच्यते । आस्ये गमागमे सूत्रे हंसाख्ये शैवयुग्मके ॥८३॥ पञ्चलक्षा इमे प्रोक्ता दशांशं होममाचरेत् । नेत्रे गमागमे वक्त्रे हंसे चैवाक्षसूत्रके ॥८४॥ शिवशक्तिसमायोगे षड्लक्षो जप उच्यते । नेत्रे गमागमे कर्णे हंसे वक्त्रे च भामिनि ॥८५॥ हस्ते च युग्मके चैव जपः सप्तविधः स्मृतः । नेत्रे गमागमे कर्णावास्यं गुह्यं च गुह्यकम् ॥८६॥ शतारेषु च मध्यस्थं सहस्रारेषु भामिनि । जप एष रुद्रलक्षो होमो ̕प्यत्र दशांशतः ॥८७॥ नेत्रे गमागमे कर्णौ मुखं ब्रह्मबिलान्तरम् । स्तनौ हस्तौ च पादौ च गुह्यचक्रे द्विरभ्यसेत् ॥८८॥ यत्र यत्र गतं चक्षुर्यत्र यत्र गतं मनः । हंसस्तत्र द्विरभ्यस्यो विकासाकुञ्चनात्मकः ॥८९॥ स आत्मा मातृका देवी शिवो देहव्यवस्थितः । अन्यः सोऽन्योऽहमित्येवं विकल्पं नाचरेद्यतः ॥९०॥ यो विल्पयते तस्य सिद्धिमुक्ती सुदूरतः । अथ षोडशलक्षादिप्राणचारे पुरोक्तवत् ॥९१॥ शुद्धाशुद्धविकल्पानां त्याग एकान्त उच्यते । तत्रस्थः स्वयमेवैष जुहोति च जपत्यपि ॥९२॥ जपः सञ्जल्पवृत्तिश्च नादामर्शस्वरूपिणी । तदामृष्टस्य चिद्वह्नौ लयो होमः प्रकीर्तितः ॥९३॥ आमर्शश्च पुरा प्रोक्तो देवीद्वादशकात्मकः । द्वे अन्त्ये संविदौ तत्र लयरूपाहुतिक्रिया ॥९४॥ दशान्यास्तदुपायायेत्येवं होमे दशांशताम् । श्रीशम्भुनाथ आदिक्षत्त्रिकार्थाम्भोधिचन्द्रमाः ॥९५॥ साकं बाह्यस्थया शक्त्या यदा त्वेष समर्चयेत् । तदायं परमेशोक्तो रहस्यो भण्यते विधिः ॥९६॥ उक्तं श्रीयोगसञ्चारे ब्रह्मचर्ये स्थितिं भजेत् । आनन्दो ब्रह्म परमं तच्च देहे त्रिधा स्थितम् ॥९७॥ उपकारि द्वयं तत्र फलमन्यत्तदात्मकम् । ओष्ठ्यान्त्यत्रितयासेवी ब्रह्मचारी स उच्यते ॥९८॥ तद्वर्जिता ये पशव आनन्दपरिवर्जिताः । आनन्दकृत्त्रिमाहारास्तद्वर्जं चक्रयाजकाः ॥९९॥ द्वये ̕पि निरये यान्ति रौरवे भीषणे त्विति । शक्तेर्लक्षणमेतावत्तद्वतो ह्यविभेदिता ॥१००॥ तादृशीं तेन तां कुर्यान्नतु वर्णाद्यपेक्षणम् । लौकिकालौकिकद्व्यात्मसङ्गात्तादात्म्यतो ̕धिकात् ॥१०१॥ कार्यहेतुसहोत्था सा त्रिधोक्ता शासने गुरोः । साक्षात्परम्परायोगात्तत्तुल्येति त्रिधा पुनः ॥१०२॥ श्रीसर्वाचारहृदये तदेतदुपसंहृतम् । षडेताः शक्तयः प्रोक्ता भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः ॥१०३॥ द्वाभ्यां तु सृष्टिसंहारौ तस्मान्मेलकमुत्तमम् । तामाहृत्य मिथोऽभ्यर्च्य तर्पयित्वा परस्परम् ॥१०४॥ अन्तरङ्गक्रमेणैव मुख्यचक्रस्य पूजनम् । यदेवानन्दसन्दोहि संविदो ह्यन्तरङ्गकम् ॥१०५॥ तत्प्रधानं भवेच्चक्रमनुचक्रमतो ̕परम् । विकासात्तृप्तितः पाशोत्कर्तनात्कृतिशक्तितः ॥१०६॥ चक्रं कसेश्चकेः कृत्या करोतेश्च किलोदितम् । यागश्च तर्पणं बाह्ये विकासस्तच्च कीर्त्यते ॥१०७॥ चक्रानुचक्रान्तरगाच्छक्तिमत्परिकल्पितात् । प्राणगादप्यथानन्दस्यन्दिनोऽभ्यवहारतः ॥१०८॥ गन्धधूपस्रगादेश्च बाह्यादुच्छलनं चितः । इत्थं स्वोचितवस्त्वंशैरनुचक्रेषु तर्पणम् ॥१०९॥ कुर्वीयातामिहान्योन्यं मुख्यचक्रैकताकृते । उक्तं च त्रिशिरस्तन्त्रे विमलासनगोचरः ॥११०॥ अक्षषट्कस्य मध्ये तु रुद्रस्थानं समाविशेत् । निजनिजभोगाभोगप्रविकासिनिजस्वरूपपरिमर्शे ॥१११॥ क्रमशोऽनुचक्रदेव्यः संविच्चक्रं हि मध्यमं यान्ति । स्वस्थतनोरपरस्य तु ता देहाधिष्ठितं विहाय यतः ॥११२॥ आसत इति तदहंयुर्नो पूर्णो नापि चोच्छलति । अनुचक्रदेवतात्मकमरीचिपरिपूरणाधिगतवीर्यम् ॥११३॥ तच्छक्तिशक्तिमद्युगमन्योन्यसमुन्मुखं भवति । तद्युगलमूर्ध्वधामप्रवेशसंस्पर्शजातसङ्क्षोभम् ॥११४॥ क्षुभ्नात्यनुचक्राण्यपि तानि तदा तन्मयानि न पृथक्तु । इत्थं यामलमेतद्गलितभिदासंकथं यदेव स्यात् ॥११५॥ क्रमतारतम्ययोगात्सैव हि संविद्विसर्गसङ्घट्टः । तद्ध्रुवधामानुत्तरमुभयात्मकजगदुदारसानन्दम् ॥११६॥ नो शान्तं नाप्युदितं शान्तोदितसूतिकारणं परं कौलम् । अनवच्छिन्नपदेप्सुस्तां संविदमात्मसात्सदा कुर्यात् ॥११७॥ अनवच्छिन्नं परमार्थतो हि रूपं चितो देव्याः । ईदृक्तादृक्प्रायप्रशमोदयभावविलयपरिकथया ॥११८॥ अनवच्छिन्नं धाम प्रविशेद्वैसर्गिकं सुभगः । शान्तोदितात्मकं द्वयमथ युगपदुदेति शक्तिशक्तिमतोः ॥११९॥ रूपमुदितं परस्परधामगतं शान्तमात्मगतमेव । उभयमपि वस्तुतः किल यामलमिति तथोदितं शान्तम् ॥१२०॥ शक्तिस्तद्वदुचितां सृष्टिं पुष्णाति नो तद्वान् । शान्तोदितात्मकोभयरूपपरामर्शसाम्ययोगे ̕पि ॥१२१॥ प्रविकस्वरमध्यपदा शक्तिः शास्त्रे ततः कथिता । तस्यामेव कुलार्थं सम्यक् संचारयेद्गुरुस्तेन ॥१२२॥ तद्द्वारेण च कथितक्रमेण संचारयेत नृषु । स्वशरीराधिकसद्भावभावितामिति ततः प्राह ॥१२३॥ श्रीमत्कल्लटनाथः प्रोक्तसमस्तार्थलब्धये वाक्यम् । तन्मुख्यचक्रमुक्तं महेशिना योगिनीवक्त्रम् ॥१२४॥ तत्रैष सम्प्रदायस्तस्मात्संप्राप्यते ज्ञानम् । तदिदमलेख्यं भणितं वक्त्राद्वक्त्रस्थमुक्तयुक्त्या च ॥१२५॥ वक्त्रं प्रधानचक्रं स्वा संविल्लिख्यतां च कथम् । अथ सृष्टे द्वितये ̕स्मिन् शान्तोदितधाम्नि येऽनुसंदधते ॥१२६॥ प्राच्यां विसर्गसत्तामनवच्छिदि ते पदे रूढाः । ये सिद्धिमाप्तुकामास्तेऽभ्युदितं रूपमाहरेयुरथो ॥१२७॥ तेनैव पूजयेयुः संविन्नैकट्यशुद्धतमवपुषा । तदपिच मिथो हि वक्त्रात्प्रधानतो वक्त्रगं यतो भणितम् ॥१२८॥ अजरामरपददानप्रवणं कुलसंज्ञितं परमम् । ये ̕प्यप्राप्तविबोधास्तेऽभ्युदितोत्फुल्लयागसंरूढाः ॥१२९॥ तत्परिकल्पितचक्रस्थदेवताः प्राप्नुवन्ति विज्ञानम् । ते तत्र शक्तिचक्रे तेनैवानन्दरसमयेन बहिः ॥१३०॥ दिक्षु चतसृषु प्रोक्तक्रमेण गणनाथतः प्रभृति सर्वम् । संपूज्य मध्यमपदे कुलेशयुग्मं त्वरात्रये देवीः ॥१३१॥ बाह्ये प्रत्यरमथ किल चतुष्कमिति रश्मिचक्रमर्कारम् । अष्टकमष्टाष्टकमथ विविधं संपूजयेत्क्रमेण मुनिः ॥१३२॥ निजदेहगते धामनि तथैव पूज्यं समभ्यस्येत् । यत्तच्छान्तं रूपं तेनाभ्यस्तेन हृदयसंवित्त्या ॥१३३॥ शान्तं शिवपदमेति हि गलिततरङ्गार्णवप्रख्यम् । तच्छान्तपदाध्यासाच्चक्रस्थो देवतागणः सर्वः ॥१३४॥ तिष्ठत्युपरतवृत्तिः शून्यालम्बी निरानन्दः । योऽप्यनुचक्रदृगादिस्वरूपभाक् सो ̕पि यत्तदायत्तः ॥१३५॥ तेनानन्दे मग्नस्तिष्ठत्यानन्दसाकाङ्क्षः । परतत्स्वरूपसङ्घट्टमन्तरेणैष करणरश्मिगणः ॥१३६॥ आस्ते हि निःस्वरूपः स्वरूपलाभाय चोन्मुखितः । रणरणकरसान्निजरसभरितबहिर्भावचर्वणवशेन ॥१३७॥ विश्रान्तिधाम किञ्चिल्लब्ध्वा स्वात्मन्यथार्पयते । तन्निजविषयार्पणतः पूर्णसमुच्छलितसंविदासारः ॥१३८॥ अनुचक्रदेवतागणपरिपूरणजातवीर्यविक्षोभः । चक्रेश्वरोऽपि पूर्वोक्तयुक्तितः प्रोच्छलेद्रभसात् ॥१३९॥ त्रिविधो विसर्ग इत्थं सङ्घट्टः प्रोदितस्तथा शान्तः । विसृजति यतो विचित्रः सर्गो विगतश्च यत्र सर्ग इति ॥१४०॥ श्रीतत्त्वरक्षणे श्रीनिगमे त्रिशिरोमते च तत्प्रोक्तम् । कुण्डं शक्तिः शिवो लिङ्गं मेलकं परमं पदम् ॥१४१॥ द्वाभ्यां सृष्टिः संहृतिस्तद्विसर्गस्त्रिविधो गमे । स्रोतोद्वयस्य निष्ठान्तमूर्ध्वाधश्चक्रबोधनम् ॥१४२॥ विश्रामं च समावेशं सुषीणां मरुतां तथा । गतभेदं च यन्त्राणां सन्धीनां मर्मणामपि ॥१४३॥ द्वासप्ततिपदे देहे सहस्रारे च नित्यशः । गत्यागत्यन्तरा वित्ती सङ्घट्टयति यच्छिवः ॥१४४॥ तत्प्रयत्नात्सदा तिष्ठेत्सङ्घट्टे भैरवे पदे । उभयोस्तन्निराकारभावसंप्राप्तिलक्षणम् ॥१४५॥ मात्राविभागरहितं सुस्फुटार्थप्रकाशकम् । अभ्यस्येद्भावसंवित्तिं सर्वभावनिवर्तनात् ॥१४६॥ सूर्यसोमौ तु संरुध्य लयविक्षेपमार्गतः । एवं त्रिविधविमर्शावेशसमापत्तिधाम्नि य उदेति ॥१४७॥ संवित्परिमर्शात्मा ध्वनिस्तदेवेह मन्त्रवीर्यं स्यात् । तत्रैवोदिततादृशफललाभसमुत्सुकः स्वकं मन्त्रम् ॥१४८॥ अनुसन्धाय सदा चेदास्ते मन्त्रोदयं स वै वेत्ति । अत्रैव जपं कुर्यादनुचक्रैकत्वसंविदागमने ॥१४९॥ युगपल्लक्षविभेदप्रपञ्चितं नादवृत्त्यैव । श्रीयोगसञ्चरे ̕पिच मुद्रेयं योगिनीप्रिया परमा ॥१५०॥ कोणत्रयान्तराश्रितनित्योन्मुखमण्डलच्छदे कमले । सततावियुतं नालं षोडशदलकमलकलितसन्मूलम् ॥१५१॥ मध्यस्थनालगुम्फितसरोजयुगघट्टनक्रमादग्नौ । मध्यस्थपूर्णसुन्दरशशधरदिनकरकलौघसङ्घट्टात् ॥१५२॥ त्रिदलारुणवीर्यकलासङ्गान्मध्ये ̕ङ्कुरः सृष्टिः । इति शशधरवासरपतिचित्रगुसंघट्टमुद्रया झटिति ॥१५३॥ सृष्ट्यादिक्रममन्तः कुर्वंस्तुर्ये स्थितिं लभते । एतत्खेचरमुद्रावेशेऽन्योन्यस्य शक्तिशक्तिमतोः ॥१५४॥ पानोपभोगलीलाहासादिषु यो भवेद्विमर्शमयः । अव्यक्तध्वनिरावस्फोटश्रुतिनादनादान्तैः ॥१५५॥ अव्युच्छिन्नानाहतरूपैस्तन्मन्त्रवीर्यं स्यात् । इति चक्राष्टकरूढः सहजं जपमाचरन् परे धाम्नि ॥१५६॥ यद्भैरवाष्टकपदं तल्लभतेऽष्टककलाभिन्नम् । गमनागमने ̕वसितौ कर्णे नयने द्विलिङ्गसंपर्के ॥१५७॥ तत्संमेलनयोगे देहान्ताख्ये च यामले चक्रे । कुचमध्यहृदयदेशादोष्ठान्तं कण्ठगं यदव्यक्तम् ॥१५८॥ तच्चक्रद्वयमध्यगमाकर्ण्य क्षोभविगमसमये यत् । निर्वान्ति तत्र चैवं यो ̕ष्टविधो नादभैरवः परमः ॥१५९॥ ज्योतिर्ध्वनिसमिरकृतः सा मान्त्री व्याप्तिरुच्यते परमा । सकलाकलेशशून्यं कलाढ्यखमले तथा क्षपणकं च ॥१६०॥ अन्तःस्थं कण्ठ्योष्ठ्यं चन्द्राद्व्याप्तिस्तथोन्मनान्तेयम् । एवं कर्मणि कर्मणि यत्र क्वापि स्मरन् व्याप्तिम् ॥१६१॥ सततमलेपो जीवन्मुक्तः परभैरवीभवति । तादृङ्मेलककलिकाकलिततनुः कोऽपि यो भवेद्गर्भे ॥१६२॥ उक्तः स योगिनीभूः स्वयमेव ज्ञानभाजनं रुद्रः । श्रीवीरावलिशास्त्रे बालोऽपि च गर्भगो हि शिवरूपः ॥१६३॥ आदीयते यतः सारं तस्य मुख्यस्य चैष यत् । मुख्यश्च यागस्तेनायमादियाग इति स्मृतः ॥१६४॥ तत्र तत्र च शास्त्रेऽस्य स्वरूपं स्तुतवान् विभुः । श्रीवीरावलिहार्देशखमतार्णववर्तिषु ॥१६५॥ श्रीसिद्धोत्फुल्लमर्यादाहीनचर्याकुलादिषु । युग्मस्यास्य प्रसादेन व्रतयोगविवर्जितः ॥१६६॥ सर्वदा स्मरणं कृत्वा आदियागैकतत्परः । शक्तिदेहे निजे न्यस्येद्विद्यां कूटमनुक्रमात् ॥१६७॥ ध्यात्वा चन्द्रनिभं पद्ममात्मानं भास्करद्युतिम् । विद्यामन्त्रात्मकं पीठद्वयमत्रैव मेलयेत् ॥१६८॥ न पठ्यते रहस्यत्वात्स्पष्टैः शब्दैर्मया पुनः । कुतूहली तूक्तशास्त्रसंपाठादेव लक्षयेत् ॥१६९॥ यद्भजन्ते सदा सर्वे यद्वान् देवश्च देवता । तच्चक्रं परमं देवीयागादौ संनिधापकम् ॥१७०॥ देह एव परं लिङ्गं सर्वतत्त्वात्मकं शिवम् । देवताचक्रसंजुष्टं पूजाधाम तदुत्तमम् ॥१७१॥ तदेव मण्डलं मुख्यं त्रित्रिशूलाब्जचक्रखम् । तत्रैव देवताचक्रं बहिरन्तः सदा यजेत् ॥१७२॥ स्वस्वमन्त्रपरामर्शपूर्वं तज्जन्मभी रसैः । आनन्दबहुलैः सृष्टिसंहारविधिना स्पृशेत् ॥१७३॥ तत्स्पर्शरभसोद्बुद्धसंविच्चक्रं तदीश्वरः । लभते परमं धाम तर्पिताशेषदैवतः ॥१७४॥ अनुयागोक्तविधिना द्रव्यैर्हृदयहारिभिः । तथैव स्वस्वकामर्शयोगादन्तः प्रतर्पयेत् ॥१७५॥ कृत्वाधारधरां चमत्कृतिरसप्रोक्षाक्षणक्षालितामात्तैर्मानसतः स्वभावकुसुमैः स्वामोदसन्दोहिभिः । आनन्दामृतनिर्भरस्वहृदयानर्घार्घपात्रक्रमात् त्वां देव्या सह देहदेवसदने देवार्चयेऽहर्निशम् ॥१७६॥ श्रीवीरावल्यमर्यादप्रभृतौ शास्त्रसञ्चये । स एष परमो यागः स्तुतः शीतांशुमौलिना ॥१७७॥ अथवा प्राणवृत्तिस्थं समस्तं देवतागणम् । पश्येत्पूर्वोक्तयुक्त्यैव तत्रैवाभ्यर्चयेद्गुरुः ॥१७८॥ प्राणाश्रितानां देवीनां ब्रह्मनासादिभेदिभिः । करन्ध्रैर्विशतापानचान्द्रचक्रेण तर्पणम् ॥१७९॥ एवं प्राणक्रमेणैव तर्पयेद्देवतागणम् । अचिरात्तत्प्रसादेन ज्ञानसिद्धीरथाश्नुते ॥१८०॥ संविन्मात्रस्थितं देवीचक्रं वा संविदर्पणात् । विश्वाभोगप्रयोगेण तर्पणीयं विपश्चिता ॥१८१॥ यत्र सर्वे लयं यान्ति दह्यन्ते तत्त्वसञ्चयाः । तां चितिं पश्य कायस्थां कालानलसमप्रभाम् ॥१८२॥ शून्यरूपे श्मशाने ̕स्मिन् योगिनीसिद्धसेविते । क्रीडास्थाने महारौद्रे सर्वास्तमितविग्रहे ॥१८३॥ स्वरश्मिमण्डलाकीर्णे ध्वंसितध्वान्तसन्ततौ । सर्वैर्विकल्पैर्निर्मुक्ते आनन्दपदकेवले ॥१८४॥ असंख्यचितिसंपूर्णे श्मशाने चितिभीषणे । समस्तदेवताधारे प्रविष्टः को न सिद्ध्यति ॥१८५॥ श्रीमद्वीरावलीशास्त्रे इत्थं प्रोवाच भैरवी । इत्थं यागं विधायादौ तादृशौचित्यभागिनम् ॥१८६॥ लक्षैकीयं स्वशिष्यं तं दीक्षयेत्तादृशि क्रमे । रुद्रशक्त्या तु तं प्रोक्ष्य देवाभ्याशे निवेशयेत् ॥१८७॥ भुजौ तस्य समालोक्य रुद्रशक्त्या प्रदीपयेत् । तयैवास्यार्पयेत्पुष्पं करयोर्गन्धदिग्धयोः ॥१८८॥ निरालम्बौ तु तौ तस्य स्थापयित्वा विचिन्तयेत् । रुद्रशक्त्याकृष्यमाणौ दीप्तयाङ्कुशरूपया ॥१८९॥ ततः स स्वयमादाय वस्त्रं बद्धदृशिर्भवेत् । स्वयं च पातयेत्पुष्पं तत्पाताल्लक्षयेत्कुलम् ॥१९०॥ ततोऽस्य मुखमुद्धाट्य पादयोः प्रणिपातयेत् । हस्तयोर्मूर्ध्नि चाप्यस्य देवीचक्रं समर्चयेत् ॥१९१॥ आकर्ष्याकर्षकत्वेन प्रेर्यप्रेरकभावतः । उक्तं श्रीरत्नमालायां नाभिं दण्डेन संपुटम् ॥१९२॥ वामभूषणजङ्घाभ्यां नितम्बेनाप्यलङ्कृतम् । शिष्यहस्ते पुष्पभृते चोदनास्त्रं तु योजयेत् ॥१९३॥ यावत्स स्तोभमायातः स्वयं पतति मूर्धनि । शिवहस्तः स्वयं सोऽयं सद्यःप्रत्ययकारकः ॥१९४॥ अनेनैव प्रयोगेण चरुकं ग्राहयेद्गुरुः । शिष्येण दन्तकाष्ठं च तत्पातः प्राग्वदेव तु ॥१९५॥ करस्तोभो नेत्रपटग्रहात् प्रभृति यः किल । दन्तकाष्ठसमादानपर्यन्तस्तत्र लक्षयेत् ॥१९६॥ तीव्रमन्दादिभेदेन शक्तिपातं तथाविधम् । इत्येष समयी प्रोक्तः श्रीपूर्वे करकम्पतः ॥१९७॥ समयी तु करस्तोभादिति श्रीभोगहस्तके । चर्वेव वा गुरुर्दद्याद्वामामृतपरिप्लुतम् ॥१९८॥ निःशङ्कं ग्रहणाच्छक्तिगोत्रो मायोज्झितो भवेत् । सकम्पस्त्वाददानः स्यात् समयी वाचनादिषु ॥१९९॥ कालान्तरे ̕ध्वसंशुद्ध्या पालनात्समयस्थितेः । सिद्धिपात्रमिति श्रीमदानन्देश्वर उच्यते ॥२००॥ यदा तु पुत्रकं कुर्यात्तदा दीक्षां समाचरेत् । उक्तं श्रीरत्नमालायां नादिफान्तां ज्वलत्प्रभाम् ॥२०१॥ न्यस्येच्छिखान्तं पतति तेनात्रेदृक् क्रमो भवेत् । प्रोक्षितस्य शिशोर्न्यस्तप्रोक्तशोध्याध्वपद्धतेः ॥२०२॥ ऋजुदेहजुषः शक्तिं पादान्मूर्धान्तमागताम् । पाशान्दहन्तीं संदीप्तां चिन्तयेत्तन्मयो गुरुः ॥२०३॥ उपविश्य ततस्तस्य मूलशोध्यात् प्रभृत्यलम् । अन्तशोध्यावसानान्तां दहन्तीं चिन्तयेत्क्रमात् ॥२०४॥ एवं सर्वाणि शोध्यानि तत्त्वादीनि पुरोक्तवत् । दग्ध्वा लीनां शिवे ध्यायेन्निष्कले सकले ̕थवा ॥२०५॥ योगिना योजिता मार्गे सजातीयस्य पोषणम् । कुरुते निर्दहत्यन्तद्भिन्नजातिकदम्बकम् ॥२०६॥ अनया शोध्यमानस्य शिशोस्तीव्रादिभेदतः । शक्तिपाताच्चितिव्योमप्राणनान्तर्बहिस्तनूः ॥२०७॥ आविशन्ती रुद्रशक्तिः क्रमात्सूते फलं त्विदम् । आनन्दमुद्भवं कम्पं निद्रां घूर्णिं च देहगाम् ॥२०८॥ एवं स्तोभितपाशस्य योजितस्यात्मनः शिवे । शेषभोगाय कुर्वीत सृष्टिं संशुद्धतत्त्वगाम् ॥२०९॥ अथवा कस्यचिन्नैवमावेशस्तद्दहेदिमम् । बहिरन्तश्चोक्तशक्त्या पतेदित्थं स भूतले ॥२१०॥ यस्य त्वेवमपि स्यान्न तमत्रोपलवत्त्यजेत् । अथ सप्रत्ययां दीक्षां वक्ष्ये तुष्टेन धीमता ॥२११॥ शंभुनाथेनोपदिष्टां दृष्टां सद्भावशासने । सुधाग्निमरुतो मन्दपरकालाग्निवायवः ॥२१२॥ वह्निसौधासुकूटाग्निवायुः सर्वे सषष्ठकाः । एतत्पिण्डत्रयं स्तोभकारि प्रत्येकमुच्यते ॥२१३॥ शक्तिबीजं स्मृतं यच्च न्यस्येत्सार्वाङ्गिकं तु तत् । हृच्चक्रे न्यस्यते मन्त्रो द्वादशस्वरभूषितः ॥२१४॥ जपाकुसुमसंकाशं चैतन्यं तस्य मध्यतः । वायुना प्रेरितं चक्रं वह्निना परिदीपितम् ॥२१५॥ तद्ध्यायेच्च जपेन्मन्त्रं नामान्तरितयोगतः । निमेषार्धात्तु शिष्यस्य भवेत्स्तोभो न संशयः ॥२१६॥ आत्मानं प्रेक्षते देवि तत्त्वे तत्त्वे नियोजितः । यावत्प्राप्तः परं तत्त्वं तदा त्वेष न पश्यति ॥२१७॥ अनेन क्रमयोगेन सर्वाध्वानं स पश्यति । अथवा सर्वशास्त्राण्यप्युद्ग्राहयति तत्क्षणात् ॥२१८॥ पृथक्तत्त्वविधौ दीक्षां योग्यतावशवर्तिनः । तत्त्वाभ्यासविधानेन सिद्धयोगी समाचरेत् ॥२१९॥ इति संदीक्षितस्यास्य मुमुक्षोः शेषवर्तने । कुलक्रमेष्टिरादेश्या पञ्चावस्थासमन्विता ॥२२०॥ जाग्रदादिषु संवित्तिर्यथा स्यादनपायिनी । कुलयागस्तथादेश्यो योगिनीमुखसंस्थितः ॥२२१॥ सर्वं जाग्रति कर्तव्यं स्वप्ने प्रत्येकमन्त्रगम् । निवार्य सुप्ते मूलाख्यः स्वशक्तिपरिबृंहितः ॥२२२॥ तुर्ये त्वेकैव दूत्याख्या तदतीते कुलेशिता । स्वशक्तिपरिपूर्णानामित्थं पूजा प्रवर्तते ॥२२३॥ पिण्डस्थादि च पूर्वोक्तं सर्वातीतावसानकम् । अवस्थापञ्चकं प्रोक्तभेदं तस्मै निरूपयेत् ॥२२४॥ साधकस्य बुभुक्षोस्तु सम्यग्योगाभिषेचनम् । तत्रेष्ट्वा विभवैर्देवं हेमादिमयमव्रणम् ॥२२५॥ दीपाष्टकं रक्तवर्तिसर्पिषापूर्य बोधयेत् । कुलाष्टकेन तत्पूज्यं शङ्खे चापि कुलेश्वरौ ॥२२६॥ आनन्दामृतसंपूर्णे शिवहस्तोक्तवर्त्मना । तेनाभिषिञ्चेत्तं पश्चात् स कुर्यान्मन्त्रसाधनम् ॥२२७॥ आचार्यस्याभिषेकोऽयमधिकारान्वितः स तु । कुर्यात्पिष्टादिभिश्चास्य चतुष्षष्टिं प्रदीपकान् ॥२२८॥ अष्टाष्टकेन पूज्यास्ते मध्ये प्राग्वत् कुलेश्वरौ । शिवहस्तोक्तयुक्त्यैव गुरुमप्यभिषेचयेत् ॥२२९॥ अभिषिक्ताविमावेवं सर्वयोगिगणेन तु । विदितौ भवतस्तत्र गुरुर्मोक्षप्रदो भवेत् ॥२३०॥ तात्पर्यमस्य पादस्य स सिद्धीः संप्रयच्छति । गुरुर्यः साधकः प्राक्स्यादन्यो मोक्षं ददात्यलम् ॥२३१॥ अनयोः कथयेज्ज्ञानं त्रिविधं सर्वमप्यलम् । स्वकीयाज्ञां च वितरेत् स्वक्रियाकरणं प्रति ॥२३२॥ षट्कं कारणसंज्ञं यत्तथा यः परमः शिवः । साकं भैरवनाथेन तदष्टकमुदाहृतम् ॥२३३॥ प्रत्येकं तस्य सार्वात्म्यं पश्यंस्तां वृत्तिमात्मगाम् । चक्षुरादौ संक्रमयेद्यत्र यत्रेन्द्रिये गुरुः ॥२३४॥ स एव पूर्णैः कलशैरभिषेकः परः स्मृतः । विना बाह्यैरपीत्युक्तं श्रीवीरावलिभैरवे ॥२३५॥ सद्य एव तु भोगेप्सोर्योगात्सिद्धतमो गुरुः । कुर्यात्सद्यस्तथाभीष्टफलदं वेधदीक्षणम् ॥२३६॥ वेधदीक्षा च बहुधा तत्र तत्र निरूपिता । सा चाभ्यासवता कार्या येनोर्ध्वोर्ध्वप्रवेशतः ॥२३७॥ शिष्यस्य चक्रसंभेदप्रत्ययो जायते ध्रुवः । येनाणिमादिका सिद्धिः श्रीमालायां च चोदिता ॥२३८॥ ऊर्ध्वचक्रदशालाभे पिशाचावेश एव सा । मन्त्रनादबिन्दुशक्तिभुजङ्गमपरात्मिका ॥२३९॥ षोढा श्रीगह्वरे वेधदीक्षोक्ता परमेशिना । ज्वालाकुलं स्वशास्त्रोक्तं चक्रमष्टारकादिकम् ॥२४०॥ ध्यात्वा तेनास्य हृच्चक्रवेधनान्मन्त्रवेधनम् । आकारं नवधा देहे न्यस्य संक्रमयेत्ततः ॥२४१॥ न्यासयोगेन शिष्याय दीप्यमानं महार्चिषम् । पाशस्तोभात्ततस्तस्य परतत्त्वे तु योजनम् ॥२४२॥ इति दीक्षोत्तरे दृष्टो विधिर्मे शंभुनोदितः । नादोच्चारेण नादाख्यः सृष्टिक्रमनियोगतः ॥२४३॥ नादेन वेधयेच्चित्तं नादवेध उदीरितः । बिन्दुस्थानगतं चित्तं भ्रूमध्यपथसंस्थितम् ॥२४४॥ हृल्लक्ष्ये वा महेशानि बिन्दुं ज्वालाकुलप्रभम् । तेन संबोधयेत्साध्यं बिन्द्वाख्योऽयं प्रकीर्तितः ॥२४५॥ शाक्तं शक्तिमदुच्चाराद्गन्धोच्चारेण सुन्दरि । शृङ्गाटकासनस्थं तु कुटिलं कुण्डलाकृतिम् ॥२४६॥ अनुच्चारेण चोच्चार्य वेधयेन्निखिलं जगत् । एवं भ्रमरवेधेन शाक्तवेध उदाहृतः ॥२४७॥ सा चैव परमा शक्तिरानन्दप्रविकासिनी । जन्मस्थानात्परं याति फणपञ्चकभूषिता ॥२४८॥ कलास्तत्त्वानि नन्दाद्या व्योमानि च कुलानि च । ब्रह्मादिकारणान्यक्षाण्येव सा पञ्चकात्मिका ॥२४९॥ एवं पञ्चप्रकारा सा ब्रह्मस्थानविनिर्गता । ब्रह्मस्थाने विशन्ती तु तडिल्लीना विराजते ॥२५०॥ प्रविष्टा वेधयेत्कायमात्मानं प्रतिभेदयेत् । एवं भुजङ्गवेधस्तु कथितो भैरवागमे ॥२५१॥ तावद्भावयते चित्तं यावच्चित्तं क्षयं गतम् । क्षीणे चित्ते सुरेशानि परानन्द उदाहृतः ॥२५२॥ नेन्द्रियाणि न वै प्राणा नान्तःकरणगोचरः । न मनो नापि मन्तव्यं न मन्ता न मनिक्रिया ॥२५३॥ सर्वभावपरिक्षीणः परवेध उदाहृतः । मनुशक्तिभुवनरूपज्ञापिण्डस्थाननाडिपरभेदात् ॥२५४॥ नवधा कलयन्त्यन्ये वेदं गुरवो रहस्यविदः । मायागर्भाग्निवर्णौघयुक्ते त्र्यश्रिणि मण्डले ॥२५५॥ ध्यात्वा ज्वालाकरालेन तेन ग्रन्थीन् विभेदयेत् । पुष्पैर्हन्याद्योजयेच्च परे मन्त्राभिधो विधिः ॥२५६॥ नाड्याविश्यान्यतरया चैतन्यं कन्दधामनि । पिण्डीकृत्य परिभ्रम्य पञ्चाष्टशिखया हठात् ॥२५७॥ शक्तिशूलाग्रगमितं क्वापि चक्रे नियोजयेत् । शक्त्येति शाक्तो वेधो ̕यं सद्यःप्रत्ययकारकः ॥२५८॥ आधारान्निर्गतया शिखया ज्योत्स्नावदातया रभसात् । अङ्गुष्ठमूलपीठक्रमेण शिष्यस्य लीनया व्योम्नि ॥२५९॥ देहं स्वच्छीकृत्य क्षादीनान्तान् स्मरन्पुरोक्तपुर्योघान् । निजमण्डलनिर्ध्यानात्प्रतिबिम्बयते भुवनवेधः ॥२६०॥ भ्रूमध्योदितबैन्दवधामान्तः कांचिदाकृतिं रुचिराम् । तादात्म्येन ध्यायेच्छिष्यं पश्चाच्च तन्मयीकुर्यात् ॥२६१॥ इति रूपवेध उक्तः सा चेहाकृतिरुपैति दृश्यत्वम् । अन्ते तत्सायुज्यं शिष्यश्चायाति तन्मयीभूतः ॥२६२॥ विज्ञानमष्टधा यद्ध्राणादिकबुद्धिसंज्ञकरणान्तः । तत् स्वस्वनाडिसूत्रक्रमेण संचारयेच्छिष्ये ॥२६३॥ अभिमानदार्ढ्यबन्धक्रमेण विज्ञानसंज्ञको वेधः । हृदयव्योमनि सद्यो दिव्यज्ञानार्कसमुदयं धत्ते ॥२६४॥ पिण्डः परः कलात्मा सूक्ष्मः पुर्यष्टको बहिः स्थूलः । छायात्मा स पराङ्मुख आदर्शादौ च संमुखो ज्ञेयः ॥२६५॥ इति यः पिण्डविभेदस्तं रभसादुत्तरोत्तरे शमयेत् । तत्तद्नलने क्रमशः परमपदं पिण्डवेधेन ॥२६६॥ यद्यद्देहे चक्रं तत्र शिशोरेत्य विश्रमं क्रमशः । उज्ज्वलयेत्तच्चक्रं स्थानाख्यस्तत्फलप्रदो वेधः ॥२६७॥ नाड्यः प्रधानभूतास्तिस्रोऽन्यास्तद्गतास्त्वसंख्येयाः । एकीकारस्ताभिर्नाडीवेधोऽत्र तत्फलकृत् ॥२६८॥ अभिलषितनाडिवाहो मुख्याभिश्चक्षुरादिनिष्ठाभिः । अद्बोधप्राप्तिः स्यान्नाडीवेधे विचित्रबहुरूपा ॥२६९॥ लाङ्गूलाकृतिबलवत् स्वनाडिसंवोष्टितामपरनाडीम् । आस्फोट्य सिद्धमपि भुवि पातयति हठान्महायोगी ॥२७०॥ परवेधं समस्तेषु चक्रेष्वद्वैतमामृशन् । परं शिवं प्रकुर्वीत शिवतापत्तिदो गुरुः ॥२७१॥ श्रीमद्वीरावलिकुले तथा चेत्थं निरूपितम् । अभेद्यं सर्वथा ज्ञेयं मध्यं ज्ञात्वा न लिप्यते ॥२७२॥ तद्विभागक्रमे सिद्धः स गुरुर्मोचयेत् पशून् । गुरोरग्रे विशेच्छिष्यो वक्त्रं वक्त्रे तु वेधयेत् ॥२७३॥ रूपं रूपे तु विषयैर्यावत्समरसीभवेत् । चित्ते समरसीभूते द्वयोरौन्मनसी स्थितिः ॥२७४॥ उभयोश्चोन्मनोगत्या तत्काले दीक्षितो भवेत् । शशिभास्करसंयोगे जीवस्तन्मयतां व्रजेत् ॥२७५॥ अत्र ब्रह्मादयो देवा मुक्तये मोक्षकाङ्क्षिणः । निरुध्य रश्मिचक्रं स्वं भोगमोक्षावुभावपि ॥२७६॥ ग्रसते यदि तद्दीक्षा शार्वीयं परिकीर्तिता । स एष मोक्षः कथितो निःस्पन्दः सर्वजन्तुषु ॥२७७॥ अग्नीषोमकलाघातसङ्घातात् स्पन्दनं हरेत् । बाह्यं प्राणं बाह्यगतं तिमिराकारयोगतः ॥२७८॥ निर्यातं रोमकूपैस्तु भ्रमन्तं सर्वकारणैः । मध्यं निर्लक्ष्यमास्थाय भ्रमयेद्विसृजेत्ततः ॥२७९॥ संघट्टोत्पाटयोगेन वेधयेद्ग्रन्थिपञ्चकम् । संघट्टवृत्तियुगलं मध्यधाम विचिन्तयेत् ॥२८०॥ नात्मव्योमबहिर्मन्त्रदेहसंधानमाचरेत् । दीक्षेयं सर्वजन्तूनां शिवतापत्तिदायिका ॥२८१॥ दीक्षान्ते दीपकान् पक्त्वा समस्तैः साधकैः सह । चरुः प्राश्यः कुलाचार्यैर्महापातकनाशनः ॥२८२॥ इति श्रीरत्नमालायामूनाधिकविधिस्तु यः । स एव पातकं तस्य प्रशमोऽयं प्रकीर्तितः ॥२८३॥ परे ̕हनि गुरोः कार्यो यागस्तेन विना यतः । न विधिः पूर्णतां याति कुर्याद्यत्नेन तं ततः ॥२८४॥ येन येन गुरुस्तुष्येत्तत्तदस्मै निवेदयेत् । चक्रचर्यान्तरालेऽस्या विधिः संचार उच्याते ॥२८५॥ अलिपात्रं सुसंपूर्णं वीरेन्द्रकरसंस्थितम् । अवलोक्य परं ब्रह्म तत्पिवेदाज्ञया गुरोः ॥२८६॥ तर्पयित्वा तु भूतानि गुरवे विनिवेदयेत् । कृत्वा भुवि गुरुं नत्वादाय संतर्प्य खेचरीः ॥२८७॥ स्वं मन्त्रं तच्च वन्दित्वा दूतीं गणप्तिं गुरून् । क्षेत्रपं वीरसङ्घातं गुर्वादिक्रमशस्ततः ॥२८८॥ वीरस्पृष्टं स्वयं द्रव्यं पिवेन्नैवान्यथा क्वचित् । परब्रह्मण्यवेत्तारोऽगमागमविवर्जिताः ॥२८९॥ लोभमोहमदक्रोधरागमायाजुषश्च ये । तैः साकं न च कर्तव्यमेतच्छ्रेयोर्थिनात्मनि ॥२९०॥ यागादौ यागमध्ये च यागान्ते गुरुपूजने । नैमित्तिकेषु प्रोक्तेषु शिष्यः कुर्यादिमं विधिम् ॥२९१॥ इति रहस्यविधिः परिचर्चितो गुरुमुखानुभवैः सुपरिस्फुटः ॥
अथ श्रीतन्त्रालोके त्रिंशमाह्निकम्
अथ यथोचितमन्त्रकदम्बकं त्रिककुलक्रमयोगि निरूप्यते । तावद्विमर्शानारूढधियां तात्सिद्धये क्रमात् ॥१॥ प्रतिबुद्धा हि ते मन्त्रा विमर्शैकस्वभावकाः । स्वतन्त्रस्यैव चिद्धाम्नः स्वातन्त्र्यात् कर्तृतामयाः ॥ २॥ यमाविशन्ति चाचार्यं तं तादात्म्यनिरूढितः । स्वतन्त्रीकुर्वते यान्ति करणान्यपि कर्तृताम् ॥३॥ आधारशक्तौ ह्रीं पृथ्वीप्रभृतौ तु चतुष्टये । क्ष्लां क्ष्वीं वं क्षमिति प्राहुः क्रमाद्वर्णचतुष्टयम् ॥४॥ हं नाले यं तथा रं लं वं धर्मादिचतुष्टये । ऋं ॠं ऌं ऌऌं चतुष्के च विपरीतक्रमाद्भवेत् ॥५॥ ॐ औं हस्त्रयमित्येतद्विद्यामायाकलात्रये । अनुस्वारविसर्गौ च विद्येशेश्वरतत्त्वयोः ॥६॥ कादिभान्ताः केसरेषु प्राणो ̕ष्टस्वरसंयुतः । सबिन्दुको दलेष्वष्टस्वथ स्वं नाम दीपितम् ॥७॥ शक्तीनां नवकस्य स्याच्छषसा मण्डलत्रये । सबिन्दुकाः क्ष्मं प्रेते ज्रं शूलशृङ्गेषु कल्पयेत् ॥८॥ पृथगासनपूजायां क्रमान्मन्त्रा इमे स्मृताः । संक्षेपपूजने तु प्रागाद्यमन्त्यं च बीजकम् ॥९॥ आदायाधारशक्त्यादिशूलशृङ्गान्तमर्चयेत् । अग्निमारुतपृथ्व्यम्बुसषष्ठस्वरबिन्दुकम् ॥१०॥ रतिशेखरमन्त्रोऽस्य वक्त्राङ्गं ह्रस्वदीर्घकैः । अग्निप्राणाग्निसंहारकालेन्द्राम्बुसमीरणाः ॥११॥ सषष्ठस्वरबिर्न्द्वधचन्द्राद्याः स्युर्नवात्मनः । बिन्दुनादादिका व्याप्तिः श्रीमत्त्रैशिरसे मते ॥१२॥ क्षेपाक्रान्तिचिदुद्बोधदीपनस्थापनान्यथ । तत्संवित्तिस्तदापत्तिरिति संज्ञाभिशब्दिता ॥१३॥ एतावती महाव्याप्तिर्मूर्तित्वेनात्र कीर्तिता । परिणामस्तल्लयश्च नमस्कारः स उच्यते ॥१४॥ एष त्र्यर्णोज्झितो ̕धस्ताद्दीर्घैः षड्भिः स्वरैर्युतः । षडङ्गानि हृदादीनि वक्त्राण्यस्य च कल्पयेत् ॥१५॥ क्षयरवलबीजैस्तु दीप्तैर्बिन्दुविभूषितैः । झकारसंहृतिप्राणाः सषष्ठस्वरबिन्दुकाः ॥१६॥ एष भैरवसद्मावश्चन्द्रार्धादिविभूषितः । मातृकामालिनीमन्त्रौ प्रागेव समुदाहृतौ ॥१७॥ ॐकारो ̕थ चतुर्थ्यन्ता संज्ञा नतिरिति क्रमात् । गणेशादिषु मन्त्रः स्याद्बीजं येषु न चोदितम् ॥१८॥ नामाद्यक्षरमाकारबिन्दुचन्द्रादिदीपितम् । सर्वेषामेव बीजानां तच्चतुर्दशषष्ठयुक् ॥१९॥ आमन्त्रितान्यघोर्यादित्रितयस्य क्रमोदितैः । बीजैर्विसर्गिणी माया हुं हकारो विसर्गवान् ॥२०॥ पुनर्देवीत्रयस्यापि क्रमादामन्त्रणत्रयम् । द्वितीयस्मिन्पदे ̕कार एकारस्येह च स्मृतः ॥२१॥ ततः शक्तिद्वयामन्त्रो लुप्तं तत्रान्त्यमक्षरम् । हे ̕ग्निवर्णावुभौ पञ्चस्वरयुक्तौ परौ पृथक् ॥२२॥ अकारयुक्तावस्त्रं हुं ह विसर्गी पुनः शरः । तारेण सह वस्वग्निवर्णार्धार्णद्वयाधिका ॥२३॥ एषा परापरादेव्या विद्या श्रीत्रिकशासने । पञ्चषट्पञ्चवेदाक्षिवह्निनेत्राक्षरं पदम् ॥२४॥ अघोर्यादौ सप्तके स्यात् पिवन्याः परिशिष्टकम् । प्रत्येकवर्णगोऽप्युक्तः सिद्धयोगीश्वरीमते ॥२५॥ देवताचक्रविन्यासः स बहुत्वान्न लिप्यते । माया विसर्गिणी हुं फट् चेति मन्त्रो ̕परात्मकः ॥२६॥ परायास्तूक्तसद्व्याप्तिर्जीवः सहचतुर्दशः । सानेकभेदा त्रिशिरःशास्त्रे प्रोक्ता महेशिना ॥२७॥ स्वरूपतो विभिन्नापि रचनानेकसङ्कुला । जीवः प्राणस्थ एवात्र प्राणो वा जीवसंस्थितः ॥२८॥ आधाराधेयभावेन अविनाभावयोगतः । हंसं चामृतमध्यस्थं कालरुद्रविभेदितम् ॥२९॥ भुवनेशशिरोयुक्तमनङ्गद्वययोजितम् । दीप्ताद्दीप्ततरं ज्ञेयं षट्चक्रक्रमयोजितम् ॥३०॥ प्राणं दण्डासनस्थं तु गुह्यशक्तीच्छया युतम् । परेयं वाचिकोद्दिष्टा महाज्ञानस्वरूपतः ॥३१॥ स्फुटं भैरवहृज्ज्ञानमिदं त्वेकाक्षरं परम् । अमृतं केवलं खस्थं यद्वा सावित्रिकायुतम् ॥३२॥ शून्यद्वयसमोपेतं पराया हृदयं परम् । युग्मयागे प्रसिद्धं तु कर्तव्यं तत्त्ववेदिभिः ॥३३॥ अन्ये ̕प्येकाक्षरा ये तु एकवीरविधानतः । गुप्ता गुप्ततरास्ते तु अंगाभिजनवर्जिताः ॥३४॥ यष्टव्याः साधकेन्द्रैस्तु कुलस्थाः सिद्धिदायकाः । कुलक्रमविधानेन सूक्ष्मविज्ञानयोगतः ॥३५॥ अनुष्ठेयाः सदा देवि स्त्रिया वा पुरुषेण वा । सकारो दीर्घषट्केन युक्तोऽङ्गान्याननानि तु ॥३६॥ स्यात् स एव परं ह्रस्वपञ्चस्वरखसंयुतः । ॐकारैः पञ्चभिर्मन्त्रो विद्याङ्गहृदयं भवेत् ॥३७॥ प्रणवश्चामृते तेजोमालिनि स्वाहया सह । एकादशाक्षरं ब्रह्मशिरस्तन्मालिनीमते ॥३८॥ वेदवेदनि हूं फट्च प्रणवादियुता शिखा । वज्रिणे वज्रधराय स्वाहेत्योंकारपूर्वकम् ॥३९॥ एकादशाक्षरं वर्म पुरुष्टुतमिति स्मृतम् । तारो द्विजिह्वः खशरस्वरयुग्जीव एव च ॥४०॥ नेत्रमेतत्प्रकाशात्म सर्वसाधारणं स्मृतम् । तारः श्लीं पशु हुं फत् च तदस्त्रं रसवर्णकम् ॥४१॥ लरटक्षवयैर्दीर्घैः समयुक्तैः सबिन्दुकैः । इन्द्रादयस्तदस्त्राणि ह्रस्वैर्विष्णुप्रजापती ॥४२॥ स्मृतौ तुर्यद्वितीयाभ्यां ह्रस्वाभ्यां पद्मचक्रके । नमः स्वाहा तथा वौषट् हुं वषट् फट् च जातयः ॥४३॥ अङ्गेषु क्रमशः षट्सु कर्मस्वथ तदात्मिकाः । जपे होमे तथाप्याये समुच्चाटे ̕थ शान्तिके ॥४४॥ अभिचारे च मन्त्राणां नमस्कारादिजातयः । अक्षिषण्मुनिवर्गेभ्यो द्वितीयाः सह बिन्दुना ॥४५॥ योन्यर्णेन च मातॄणां सद्मावः कालकर्षिणी । आद्योज्झितो वाप्यन्तेन वर्जितो वाथ संमतः ॥४६॥ जीवः प्राणपुटान्तःस्थः कालानलसमद्युतिः । अतिदीप्तस्तु वामांघ्रिर्भूषितो मूर्ध्नि बिन्दुना ॥४७॥ दक्षजानुगतश्चायं सर्वमातृगणार्चितः । अनेन प्राणिताः सर्वे ददते वाञ्छितं फलम् ॥४८॥ सद्भावः परमो ह्येष मातॄणां भैरवस्य च । तस्मादेनं जपेन्मन्त्री य इच्छेत्सिद्धिमुत्तमाम् ॥४९॥ रुद्रशक्तिसमावेशो नित्यमत्र प्रतिष्ठितः । यस्मादेषा परा शक्तिर्भेदेनान्येन कीर्तिता ॥५०॥ यावत्यः सिद्धयस्तन्त्रे ताः सर्वाः कुरुते त्वियम् । अङ्गवक्त्राणि चाप्यस्याः प्राग्वत्स्वरनियोगतः ॥५१॥ दण्डो जीवस्त्रिशूलं च दक्षाङ्गुल्यपरस्तनौ । नाभिकण्ठौ मरुद्रुद्रौ विसर्गः सत्रिशूलकः ॥५२॥ सर्वयोगिनिचक्राणामधिपोऽयमुदाहृतः । अस्याप्युच्चारणादेव संवित्तिः स्यात्पुरोदिता ॥५३॥ महाचण्डेति तु योगेश्वऋ इत्यष्टवर्णकम् । नवार्णेयं गुप्ततरा सद्भावः कालकर्षिणी ॥५४॥ श्रीडामरे महायागे परात्परतरोदिता । सुधाच्छेदकषण्ठाद्यैर्बीजं छेदकमस्वरम् ॥५५॥ अध्यर्धार्णा कालरात्रिः क्षुरिका मालिनीमते । शतावर्तनया ह्यस्या जायते मूर्ध्नि वेदना ॥५६॥ एवं प्रत्ययमालोच्य मृत्युजिद्ध्यानमाश्रयेत् । नैनां समुच्चरेद्देवि य इच्छेद्दीर्घजीवितम् ॥५७॥ द्विर्दण्डाग्नी शूलनभःप्राणाश्छेत्त्रनलौ तथा । कूटाग्नी सविसर्गाश्च पञ्चाप्येते ̕थ पञ्चसु ॥५८॥ व्योमस्विति शिवेनोक्तं तन्त्रसद्भावशासने । छेदिनी क्षुरिकेयं स्याद्यया योजयते परे ॥५९॥ बिन्द्विन्द्वनलकूटाग्निमरुत्षष्ठस्वरैर्युतम् । आपादतलमूर्धान्तं स्मरेदस्त्रमिदं ज्वलत् ॥६०॥ कुञ्चनं चाङ्गुलीनां तु कर्तव्यं चोदनं ततः । जान्वादिपरचक्रान्तं चक्राच्चक्रं तु कुञ्चयेत् ॥६१॥ कथितं सरहस्यं तु सद्योनिर्वाणकं परम् । अथोच्यते ब्रह्मविद्या सद्यःप्रत्ययदायिनी ॥६२॥ शिवः श्रीभूतिराजो यामस्मभ्यं प्रत्यपादयत् । सर्वेषामेव भूतानां मरणे समुपस्थिते ॥६३॥ यया पठितयोत्क्रम्य जीवो याति निरञ्जनम् । या ज्ञानिनो ̕पि संपूर्णकृत्यस्यापि श्रुता सती ॥६४॥ प्राणादिच्छेदजां मृत्युव्यथां सद्यो व्यपोहति । यामाकर्ण्य महामोहविवशो ̕पि क्रमाद्गतः ॥६५॥ प्रबोधं वक्तृसांमुख्यमभ्येति रभसात्स्वयम् । परमपदात्त्वमिहागाः सनातनस्त्वं जहीहि देहान्तम् ॥६६॥ पादाङ्गुष्ठादि विभो निबन्धनं बन्धनं ह्युग्रम् । आर्यावाक्यमिदं पूर्वं भुवनाख्यैः पदैर्भवेत् ॥६७॥ गुल्फान्ते जानुगतं जत्रुस्थं बन्धनं तथा मेढ्रे । जहिहि पुरमग्र्यमध्यं हृत्पद्मात्त्वं समुत्तिष्ठ ॥६८॥ एतावद्भिः पदैरेतदार्यावाक्यं द्वितीयकम् । हंस हयग्रीव विभो सदाशिवस्त्वं परोऽसि जीवाख्यः ॥६९॥ रविसोमवह्निसङ्घदृबिन्दुदेहो हहह समुत्क्राम । तृतीयमार्यावाक्यं प्राक्संख्यैरेकाधिकैः पदैः ॥७०॥ हंसमहामन्त्रमयः सनातनस्त्वं शुभाशुभापेक्षी । मण्डलमध्यनिविष्टः शक्तिमहासेतुकारणमहार्थः ॥७१॥ कमलोभयविनिविष्टः प्रबोधमायाहि देवतादेह । आर्यावाक्यमिदं सार्धं रुद्रसंख्यपदेरितम् ॥७२॥ निःश्वासे त्वपशब्दस्य स्थानेऽस्त्युप इति ध्वनिः । अज्ञानात्त्वं बद्धः प्रबोधितोत्तिष्ठ देवादे ॥७३॥ एतत्पञ्चममार्यार्धवाक्यं स्यात्सप्तभिः पदैः । व्रज तालुसाह्वयान्तं ह्यौडम्बरघट्टितं महाद्वारम् ॥७४॥ प्राप्य प्रयाहि हंहो हंहो वा वामदेवपदम् । आर्य्यावाक्यमिदं षष्ठं स्याच्चतुर्दशभिः पदैः ॥७५॥ ग्रन्थीश्वर परमात्मन् शान्त महातालुरन्ध्रमासाद्य । उत्क्रम हे देहेश्वर निरञ्जनं शिवपदं प्रयाह्याशु ॥७६॥ आर्यावाक्यं सप्तमं स्यात्तच्चतुर्दशभिः पदैः । प्रभञ्जनस्त्वमित्येवं पाठो निःश्वासशासने ॥७७॥ आक्रम्य मध्यमार्गं प्राणापानौ समाहृत्य । धर्माधर्मौ त्यक्त्वा नारायण याहि शान्तान्तम् ॥७८॥ आर्यावाक्यमिदं प्रोक्तमष्टमं नवभिः पदैः । हे ब्रह्मन् हे विष्णो हे रुद्र शिवो ̕सि वासुदेवस्त्वम् ॥७९॥ अग्नीषोमसनातनमृत्पिण्डं जहिहि हे महाकाश । एतद्भुवनसंख्यातैरार्य्यावाक्यं प्रकीर्तितम् ॥८०॥ सनात्म त्रिपिण्डमिति महाकोशमिति स्थितम् । पदत्रयं तु निःश्वासमुकुटोत्तरकादिषु ॥८१॥ अङ्गुष्ठमात्रममलमावरणं जहिहि हे महासूक्ष्म । आर्य्यावाक्यमिदं षड्भिः पदैर्दशममुच्यते ॥८२॥ अलं द्विरिति सूक्ष्मं चेत्येवं श्रीमुकुटोत्तरे । पुरुषस्त्वं प्रकृतिमयैर्बद्धोऽहङ्कारतन्तुना बन्धैः ॥८३॥ अभवाभव नित्योदित परमात्मंस्त्यज सरागमध्वानम् । एतत्त्रयोदशपदं स्यादार्यावाक्यमुत्तमम् ॥८४॥ ह्रींहूंमन्त्रशरीरमविलम्बमाशु त्वमेहि देहान्तम् । आर्यार्धवाक्यमेतत्स्याद् द्वादशं षट्पदं परम् ॥८५॥ तदिदं गुणभूतमयं त्यज स्व षोट्कोशिकं पिण्डम् । स्यात् त्रयोदशमार्यार्धं पदैः सप्तभिरीदृशम् ॥८६॥ मा देहं भूतमयं प्रगृह्यतां शाश्वतं महादेहम् । आर्यार्धवाक्यं तावद्भिः पदैरेतच्चतुर्दशम् ॥८७॥ मण्डलममलमनन्तं त्रिधा स्थितं गच्छ भित्त्वैतत् । आर्यार्धवाक्यमष्टाभिः पदैः पञ्चदशं त्विदम् ॥८८॥ सकलेयं ब्रह्मविद्या स्यात्पञ्चदशभिः स्फुटैः । वाक्यैः पञ्चाक्षरैस्त्वस्या निष्कला परिकीर्त्यते ॥८९॥ प्रतिवाक्यं ययाद्यन्तयोजिता परिपठ्यते । तारो माया वेदकलो मातृतारो नवात्मकः ॥९०॥ इति पञ्चाक्षराणि स्युः प्रोक्तव्याप्त्यनुसारतः । बिन्दुप्राणामृतजलं मरुत्षष्ठस्वरान्वितम् ॥९१॥ एतेन शक्त्युच्चारस्थबीजेनालभ्यते पशुः । कृतदीक्षाविधिः पूर्वं ब्रह्मघ्नो ̕पि विशुद्ध्यति ॥९२॥ लघुत्वेन तुलाशुद्धिः सद्यःप्रत्ययकारिणी । तारः शमरयैः पिण्डो नतिश्च चतुरर्णकम् ॥९३॥ शाकिनीस्तोभनं मर्म हृदयं जीवितं त्विदम् । षष्ठप्राणत्रिकूटोर्ध्वबाहुशूलाख्यबिन्दुभिः ॥९४॥ अनच्कनासाधोवक्त्रचन्द्रखण्डैश्च मण्डितम् । हृदयं भैरवाख्यं तु सर्वसंहारकारकम् ॥९५॥ अग्निमण्डलमध्यस्थभैरवानलतापिताः । वशमायान्ति शाकिन्यः स्थानमेतेन चेद्दहेत् ॥९६॥ विसर्जयेत्ताः प्रथममन्यथा च्छिद्रयन्ति ताः । ह्रीं क्लीं व्लें क्लें एभिर्वर्णैर्द्वादशस्वरभूषितैः ॥९७॥ प्रियमेलापनं नाम हृदयं सम्पुटं जपेत् । प्रत्येकमथवा द्वाभ्यां सर्वैर्वा विधिरुत्तमः ॥९८॥ तुलामेलकयोगः श्रीतन्त्रसद्भावशासने । य उक्तः शम्भुनाथेन स मया दर्शितः क्रमात् ॥९९॥ अथ वित्तविहीनानां प्रपन्नानां च तत्त्वतः । देशकालादिदोषेण न तथाध्यवसायिनाम् ॥१००॥ प्रकर्तव्या यथा दीक्षा श्रीसन्तत्यागमोदिता । कथ्यते हाटकेशानपातालाधिपचोदिता ॥१०१॥ श्रीनाथ आर्य भगवन्नेतत्त्रितयं हि कन्द आधारे । वरुणो मच्छन्दो भगवत्त इति त्रयमिदं हृदये ॥१०२॥ धर्मादिवर्गसंज्ञाश्चत्वारः कण्ठदेशगाः पूज्याः । ह्रींश्रींपूर्वाः सर्वे सम्बोधजुषश्च पादशब्दान्ताः ॥१०३॥ मूर्धतले विद्यात्रयमुक्तं भाव्यथ मनो ̕भियोगेन । कुसुमैरानन्दैर्वा भावनया वापि केवलया ॥१०४॥ गुरुणा तत्त्वविदा किल शिष्यो यदि मोक्षमात्रकृतहृदयः । मोक्षैकदानचतुरा दीक्षा सेयं परोपनिषदुक्ता ॥१०५॥ एतद्दीक्षादीक्षित एतद्विद्यात्रयं स्मरन् हृदये । बाह्यार्चादि विनैव हि व्रजति परं धाम देहान्ते ॥१०६॥ प्रणवो माया बिन्दुर्वर्णत्रयमादितः कुर्यात् । पदपञ्चकस्य संबोधनयुक्तस्याग्निदयितान्ते ॥१०७॥ सिद्धसाधनि तत्पूर्वं शब्दब्रह्मस्वरूपिणि । समस्तबन्धशब्देन सहितं च निकृन्तनि ॥१०८॥ बोधनि शिवसद्भावजनन्यामन्त्रितं च तत् । पञ्चाष्टरन्ध्रत्र्यष्टार्णक्रमेण पदपञ्चकम् ॥१०९॥ खपञ्चार्णा परब्रह्मविद्येयं मोक्षदा शिवा । अनुत्तरेच्छे घान्तश्च सत्रयोदशसुस्वरः ॥११०॥ अस्य वर्णत्रयस्यान्ते त्वन्तःस्थानां चतुष्टयम् । वर्गाद्यश्वौ त्र्यस्रबिन्दुयुक् पान्तो ̕र्णत्रयादतः ॥१११॥ महाहाटकशब्दाद्यमीश्वरीत्यर्णसप्तकम् । आमन्त्रितं क्षमस्वेति त्र्यर्णं पापान्तकारिणि ॥११२॥ षडर्णं पापशब्दादिविमोहनिपदं ततः । पापं हन धुन द्विर्द्विर्दशार्णं पदमीदृशम् ॥११३॥ पञ्चम्यन्तं षडर्णं स्याद्रुद्रशक्तिवशादिति । तत एकाक्षरं यत्तद्विसर्गब्रह्म कीर्तितम् ॥११४॥ तदनच्कतकारेण सहैकीभावतः पठेत् । रन्ध्राब्धिवर्णा विद्येयं दीक्षाविद्येति कीर्तिता ॥११५॥ मायार्णञ्च परे ब्रह्मे चतुर्विद्ये पदत्रयम् । अष्टार्णमथ पञ्चार्णं योगधारिणिसंज्ञितम् ॥११६॥ आत्मान्तरात्मपरमात्मरूपं च पदत्रयम् । एकारान्तं बोधनस्थं दशार्णं परिकीर्तितम् ॥११७॥ रुद्रशक्तीति वेदार्णं स्याद्रुद्रदयिते ̕थ मे । पापं दहदहेत्येषा द्वादशार्णा चतुष्पदी ॥११८॥ सौम्ये सदाशिवे युग्मं षट्कं बिन्द्विषुसावहा । सार्धवर्णचतुष्कं तदित्येषा समयापहा ॥११९॥ विद्या सार्धार्णखशरसंख्या सा पारमेश्वरी । एतद्विद्यात्रयं श्रीमद्भूतिराजो न्यरूपयत् ॥१२०॥ यः साक्षादभजच्छ्रीमाञ्श्रीकण्ठो मानुषीं तनुम् । अत्र वीर्यं पुरैवोक्तं सर्वत्रानुसरेद्गुरुः ॥१२१॥ अर्थबीजप्रवेशान्तरुच्चाराद्यनुसारतः । नहि तत्किंचनाप्यस्ति यत्पुरा न निरूपितम् ॥१२२॥ निष्फला पुनरुक्तिस्तु नास्मभ्यं जातु रोचते । इत्येवं मन्त्रविद्यादिस्वरूपमुपवर्णितम् ॥१२३॥
|
|
|
