Tantraloka

by Abhinavagupta

In Sanscrito:

CAP.1 - CAP.2 - CAP.3 - CAP.4 - CAP.5 - CAP.6 - CAP.7 - CAP.8 - CAP.9 - CAP.10

CAP.11 - CAP.12 - CAP.13 - CAP.14 - CAP.15 - CAP.16 - CAP.17 - CAP.18 - CAP.19 - CAP.20

CAP.21 - CAP.22 - CAP.23 - CAP.24 - CAP.25 - CAP.26 - CAP.27 - CAP.28 - CAP.29 - CAP.30 

CAP.31 - CAP.32 - CAP.33 - CAP.34 - CAP.35 - CAP.36 - CAP.37 - Testo translitterato

pdf: Testo in sanscrito - Testo translitterato - Tantraloka with commentary by Rajanaka Jayaratha Vol.1 - Vol.2 - Vol.3 - Vol.4 - Vol.5 - Vol.6

TANTRALOKA SANSCRITO

Capitolo 21

अथ श्रीतन्त्रालोके एकविंशतितममाह्निकम्

परोक्षसंस्थितस्याथ दीक्षाकर्म निगद्यते ॥१॥

भुक्तिमुक्तिप्रसिद्ध्यर्थं नीयते सद्गुरुं प्रति ।

इत्यस्मिन्मालिनीवाक्ये प्रतिः सांमुख्यावाचकः ॥२॥

सांमुख्यं चास्य शिष्यस्य तत्कृपास्पदतात्मकम् ।

तमाराध्येति वचनं कृपाहेतूपलक्षणम् ॥३॥

तत्संबन्धात्ततः कश्चित्तत्क्षणादपवृज्यते ।

इत्यस्यायमपि ह्यर्थो मालिनीवाक्यसन्मणेः ॥४॥

तत्क्षणादिति नास्यास्ति यियासादिक्षणान्तरम् ।

किंत्वेवमेव करुणानिघ्नस्तं गुरुरुद्धरेत् ॥५॥

गुरुसेवाक्षीणतनोर्दीक्षामप्राप्य पञ्चताम् ।

गतस्याथ स्वयं मृत्युक्षणोदिततथारुचेः ॥६॥

अथवाधरतन्त्रादिदीक्षासंस्कारभागिनः ।

प्राप्तसामयिकस्याथ परां दीक्षामविन्दतः ॥७॥

डिम्बाहतस्य योगेशीभक्षितस्याभिचारतः ।

मृतस्य गुरुणा यन्त्रतन्त्रादिनिहतस्य वा ॥८॥

भ्रष्टस्वसमयस्याथ दीक्षां प्राप्तवतोऽप्यलम् ।

बन्धुभार्यासुहृत्पुत्रगाढाभ्यर्थनयोगतः ॥९॥

स्वयं तद्विषयोत्पन्नकरुणाबलतोऽपि वा ।

विज्ञाततन्मुखायातशक्तिपातांशधर्मणः ॥१०॥

गुरुर्दीक्षां मृतोद्धारीं कुर्वीत शिवदायिनीम् ।

श्रीमृत्युञ्जयसिद्धादौ तदुक्तं परमेशिना ॥११॥

अदीक्षिते नृपत्यादावलसे पतिते मृते ।

बालातुरस्त्रीवृद्धे च मृतोद्धारं प्रकल्पयेत् ॥१२॥

विधिः सर्वः पूर्वमुक्तः स तु संक्षिप्त इष्यते ।

गुर्वादिपूजारहितो बाह्ये भोगाय सा यतः ॥१३॥

अधिवासचरुक्षेत्रं शय्यामण्डलकल्पने ।

नोपयोग्यत्र तच्छिष्यसंस्क्रियास्वप्नदृष्टये ॥१४॥

मन्त्रसंनिधिसंतृप्तियोगायात्र तु मण्डलम् ।

भूयोदिने च देवार्चा साक्षान्नास्योपकारि तत् ॥१५॥

क्रियोपकरणस्थानमण्डलाकृतिमन्त्रतः ।

ध्यानयोगैकतद्भक्तिज्ञानतन्मयभावतः ॥१६॥

तत्प्रविष्टस्य कस्यापि शिष्याणां च गुरोस्तथा ।

एकादशैते कथिताः संनिधानाय हेतवः ॥१७॥

उत्तरोत्तरमुत्कृष्टास्तथा व्यामिश्रणावशात् ।

क्रियातिभूयसी पुष्पाद्युत्तमं लक्षणान्वितम् ॥१८॥

एकलिङ्गादि च स्थानं यत्रात्मा संप्रसीदति ।

मण्डलं त्रित्रिशूलाब्जचक्रं यन्मन्त्रमण्डले ॥१९॥

अनाहूतेऽपि दृष्टं सत्समयित्वप्रसाधनम् ।

तदुक्तं मालिनीतन्त्रे सिद्धं समयमण्डलम् ॥२०॥

येन संदृष्टमात्रेति सिद्धमात्रपदद्वयात् ।

आकृतिर्दीप्तरूपा या मन्त्रस्तद्वत्सुदीप्तिकः ॥२१॥

शिष्टं स्पष्टमतो नेह कथितं विस्तरात्पुनः ।

कृत्वा मण्डलमभ्यर्च्य तत्र देवं कुशैरथ ॥२२॥

गोमयेनाकृतिं कुर्याच्छिष्यवत्तां निधापयेत् ।

ततस्तस्यां शोध्यमेकमध्वानं व्याप्तिभावनात् ॥२३॥

प्रकृत्यन्तं विनिक्षिप्य पुनरेनं विधिं चरेत् ।

महाजालप्रयोगेण सर्वस्मादध्वमध्यतः ॥२४॥

चित्तमाकृष्य तत्रस्थं कुर्यात्तद्विधिरुच्यते ।

मूलाधारादुदेत्य प्रसृतसुविततानन्तनाड्यध्वदण्डं वीर्येणाक्रम्य नासागगनपरिगतं विक्षिपन् व्याप्तुमीष्टे ।

यावद्धूमाभिरामप्रचिततरशिखाजालकेनाध्वचक्रं संछाद्याभीष्टजीवानयनमिति महाजालनामा प्रयोगः ॥२५॥

एतेनाच्छादनीयं व्रजति परवशं संमुखीनत्वमादौ पञ्चादानीयते चेत्सकलमथ ततोऽप्यध्वमध्याद्यथेष्टम् ।

आकृष्टावुद्धृतौ वा मृतजनविषये कर्षणीयेऽथ जीवे योगः श्रीशंभुनाथागमपरिगमितो जालनामा मयोक्तः ॥२६॥

चिरविघटिते सेनायुग्मेयथामिलिते पुनर्हयगजनरं स्वां स्वां जातिं रसादभिधावति ।

करणपवनैर्नाडीचक्रैस्तथैव समागतैर्निजनिजरसादेकीभाव्यं स्वजालवशीकृतैः  ॥२७॥

महाजालसमाकृष्टो जीवो विज्ञानशालिना ।

स्वःप्रेततिर्यङ्निरयांस्तदैवैष विमुञ्चति ॥२८॥

तज्ज्ञानमन्त्रयोगाप्तः पुरुषश्चैष कृत्रिमम् ।

योगीव साध्यहृदयात्तदा तादात्म्यमुज्झति ॥२९॥

स्थावरादिदशाश्चित्रास्तत्सलोकसमीपताः ।

त्यजेच्चेति न चित्रं स एवं यः कर्मणापि वा ॥३०॥

अधिकारिशरीरत्वान्मानुष्ये तु शरीरगः ।

न तदा मुच्यते देहाद्देहान्ते तु शिवं व्रजेत् ॥३१॥

तस्मिन्देहे तु काप्यस्य जायते शाङ्करी परा ।

भक्तिरूहाच्च विज्ञानादाचार्याद्वाप्यसेवितात् ॥३२॥

तद्देहसंस्थितोऽप्येष जीवो जालबलादिमम् ।

दार्भादिदेहं व्याप्नोति स्वाधिष्ठित्याप्यचेतयन् ॥३३॥

योगमन्त्रक्रियाज्ञानभूयोबलवशात्पुनः ।

मनुष्यदेहमप्येष तदैवाशु विमुञ्चति ॥३४॥

सुप्तकल्पोऽप्यदेहो ̕पि यो जीवः सो ̕पि जालतः ।

आकृष्टो दार्भमायाति देहं फलमयं च वा ॥३५॥

जातीफलादि यत्किंचित्तेन वा देहकल्पना ।

अन्तर्बहिर्द्वयौचित्यात्तदत्रोत्कृष्टमुच्यते ॥३६॥

ततो जालक्रमानीतः स जीवः सुप्तवत्स्थितः ।

मनोविशिष्टदेहादिसामग्रीप्राप्त्यभावतः ॥३७॥

न स्पन्दते न जानाति न वक्ति न किलेच्छति ।

तादृशस्यैव संस्कारान् सर्वान् प्राग्वत्प्रकल्पयेत् ॥३८॥

निर्बीजदीक्षायोगेन सर्वं कृत्वा पुरोदितम् ।

विधिं योजनिकां पूर्णाहुत्या साकं क्षिपेच्च तम् ॥३९॥

दार्भादिदेहे मन्त्राग्नावर्पिते पूर्णया सह ।

मुक्तपाशः शिवं याति पुनरावृत्तिवर्जितः ॥४०॥

सप्रत्यया त्वियं यत्र स्पन्दते दर्भजा तनुः ।

तत्र प्राणमनोमन्त्रार्पणयोगात्तथा भवेत् ॥४१॥

साभ्यासस्य तदप्युक्तं बलाश्वासि न तत्कृते ।

मृतोद्धारोदितैरेव यथासंभूति हेतुभिः ॥४२॥

जीवत्परोक्षदीक्षापि कार्या निर्बीजिका तु सा ।

तस्यां दर्भाकृतिप्रायकल्पने जालयोगतः ॥४३॥

संकल्पमात्रेणाकर्षो जीवस्य मृतिभीतितः ।

शिष्टं प्राग्वत्कुशाद्युत्थाकारविप्लोषवर्जितम् ॥४४॥

पारिमित्यादनैश्वर्यात्साध्ये नियतियन्त्रणात् ।

जालाकृष्टिर्विनाभ्यासं रागद्वेषान्न जायते ॥४५॥

परोक्ष एवातुल्याभिर्दीक्षाभिर्यदि दीक्षितः ।

तत्रोत्तरं स्याद्बलवत्संस्काराय त्वधस्तनम् ॥४६॥

भुक्तियोजनिकायां तु भूयोभिर्गुरुभिस्तथा ।

कृतायां भोगवैचित्र्यं हेतुवैचित्र्ययोगतः ॥४७॥

परोक्षदीक्षणे मायोत्तीर्णे भोगाय योजयेत् ।

भोगानीप्सा दुर्लभा हि सती वा भोगहानये ॥४८॥

उक्तं हि स्वान्यसंवित्त्योः स्वसंविद्बलवत्तरा ।

बाधकत्वे बाधिकासौ साम्यौदासीन्ययोस्तथा ॥४९॥

श्रीमान् धर्मशिवोऽप्याह पारोक्ष्यां कर्मपद्धतौ ।

परोक्षदीक्षणे सम्यक् पूर्णाहुतिविधौ यदि ॥५०॥

अग्निश्चिटिचिटाशब्दं सधूमं प्रतिमुञ्चति ।

धत्ते नीलाम्बुदच्छायां मुहुर्ज्वलति शाम्यति ॥५१॥

विस्तरो घोररूपश्च महीं धावति चाप्यधः ।

ध्वांक्षाद्यश्रव्यशब्दो वा तदा तं लक्षयेद्गुरुः ॥५२॥

ब्रह्महत्यादिभिः पापैस्तत्सङ्गैश्चोपपातकैः ।

तदा तस्य न कर्तव्या दीक्षास्मिन्नकृते विधौ ॥५३॥

नवात्मा फट्पुटान्तःस्थः पुनः पञ्चफडन्वितः ।

अमुकस्येति पापानि दहाम्यनु फडष्टकम् ॥५४॥

इति साहस्रिको होमः कर्तव्यस्तिलतण्डुलैः ।

अन्ते पूर्णा च दातव्या ततोऽस्मै दीक्षया गुरुः ॥५५॥

परयोजनपर्यन्तं कुर्यात्तत्त्वविशोधनम् ।

प्रत्यक्षेऽपि स्थितस्याणोः पापिनो भगवन्मयीम् ॥५६॥

शक्तिं प्राप्तवतो ज्येष्ठामेवमेव विधिं चरेत् ।

यदि वा दैशिकः सम्यङ् न दीप्तस्तस्य तत्पुरा ॥५७॥

प्रायश्चित्तैस्तथा दानैः प्राणायामैश्च शोधनम् ।

कृत्वा विधिमिमां चापि दीक्षां कुर्यादशङ्कितः ॥५८॥

सर्वथा वर्तमानोऽपि तत्त्वविन्मोचयेत्पशून् ।

इच्छयैव शिवः साक्षात्तस्मात्तं पूजयेत्सदा ॥५९॥

शाठ्यं तत्र न कार्यं च तत्कृत्वाधो व्रजेच्छिशुः ।

न पुनः कीर्तयेत्तस्य पापं कीर्तयिता व्रजेत् ॥६०॥

निरयं वर्जयेत्तस्मादिति दीक्षोत्तरे विधिः ।

एषा परोक्षदीक्षा द्विधोदिता जीवदितरभेदेन ॥६१॥

Capitolo 22

अथ श्रीतन्त्रालोके द्वाविंशतितममाह्निकम्

लिङ्गोद्धाराख्यामथ वच्मः शिवशासनैकनिर्दिष्टाम् ॥१॥

उक्तं श्रीमालिनीतन्त्रे किल पार्थिवधारणाम् ।

उक्त्वा यो योजितो यत्र स तस्मान्न निवर्तते ॥२॥

योग्यतावशसंजाता यस्य यत्रैव शासना ।

स तत्रैव नियोक्तव्यो दीक्षाकाले ततस्त्वसौ ॥३॥

फलं सर्वं समासाद्य शिवे युक्तो ̕पवृज्यते ।

अयुक्तो ̕प्यूर्ध्वसंशुद्धिं संप्राप्य भुवनेशतः ॥४॥

शुद्धः शिवत्वमायाति दग्धसंसारबन्धनः ।

उक्त्वा पुंधारणां चोक्तमेतद्वैदान्तिकं मया ॥५॥

कपिलाय पुरा प्रोक्तं प्रथमे पटले तथा ।

अनेन क्रमयोगेन संप्राप्तः परमं पदम् ॥६॥

न भूयः पशुतामेति शुद्धे स्वात्मनि तिष्ठति ।

अतो हि ध्वन्यतेऽर्थोऽयं शिवतत्त्वाधरेष्वपि ॥७॥

तत्त्वेषु योजितस्यास्ति पुनरुद्धरणीयता ।

समस्तशास्त्रकथितवस्तुवैविक्त्यदायिनः ॥८॥

शिवागमस्य सर्वेभ्योऽप्यागमेभ्यो विशिष्टता ।

शिवज्ञानेन च विना भूयो ̕पि पशुतोद्भवः ॥९॥

क्रमश्च शक्तिसंपातो मलहानिर्यियासुता ।

दीक्षा बोधो हेयहानिरुपादेयलयात्मता ॥१०॥

भोग्यत्वपाशवत्यागः पतिकर्तृत्वसंक्षयः ।

स्वात्मस्थितिश्चेत्येवं हि दर्शनान्तरसंस्थितेः ॥११॥

प्रोक्तमुद्धरणीयत्वं शिवशक्तीरितस्य हि ।

अथ वैष्णवबौद्धादितन्त्रान्ताधरवर्तिनाम् ॥१२॥

यदा शिवार्करश्म्योघैर्विकासि हृदयाम्बुजम् ।

लिङ्गोद्धृतिस्तदा पूर्वं दीक्षाकर्म ततः परम् ॥१३॥

प्राग्लिङ्गान्तरसंस्थो ̕पि दीक्षातः शिवतां व्रजेत् ।

तत्रोपवास्य तं चान्यदिने साधारमन्त्रतः ॥१४॥

स्थण्डिले पूजयित्वेशं श्रावयेत्तस्य वर्तनीम् ।

एष प्रागभवल्लिङ्गी चोदितस्त्वधुना त्वया ॥१५॥

प्रसन्नेन तदेतस्मै कुरु सम्यगनुग्रहम् ।

स्वलिङ्गत्यागशङ्कोत्थं प्रायश्चित्तं च मास्य भूत् ॥१६॥

अचिरात्त्वन्मयीभूय भोगं मोक्षं प्रपद्यताम् ।

एवमस्त्वित्यथाज्ञां च गृहीर्वा व्रतमस्य तत् ॥१७॥

अपास्याम्भसि निक्षिप्य स्नपयेदनुरूपतः ।

स्नातं संप्रोक्षयेदर्घपात्राम्भोभिरनन्तरम् ॥१८॥

पञ्चगव्यं दन्तकाष्ठं ततस्तस्मै समर्पयेत् ।

ततस्तं बद्धनेत्रं च प्रवेश्य प्रणिपातयेत् ॥१९॥

प्रणवो मातृका माया व्योमव्यापी षडक्षरः ।

बहुरूपोऽथ नेत्राख्यः सप्त साधारणा अमी ॥२०॥

तेषां मध्यादेकतमं मन्त्रमस्मै समर्पयेत् ।

सोऽप्यहोरात्रमेवैनं जपेदल्पभुगप्यभुक् ॥२१॥

मन्त्रमस्मै समर्प्याथ साधारविधिसंस्कृते ।

वह्नौ तर्पिततन्मन्त्रे व्रतशुद्धिं समाचरेत् ॥२२॥

पूजितेनैव मन्त्रेण कृत्वा नामास्य संपुटम् ।

प्रायश्चित्तं शोधयामि फट्स्वाहेत्यूहयोगतः ॥२३॥

शतं सहस्रं वा हुत्वा पुनः पूर्णाहुतिं तथा ।

प्रयोगाद्वौषडन्तां च क्षिप्त्वाहूय व्रतेश्वरम् ॥२४॥

तारो व्रतेश्वरायेति नमश्चेत्येनमर्चयेत् ।

श्रावयेच्च त्वया नास्य कार्यं किंचिच्छिवाज्ञया ॥२५॥

ततो व्रतेश्वरस्तर्प्यः स्वाहान्तेन ततश्च सः ।

क्षमयित्वा विसृज्यः स्यात्ततोऽग्नेश्च विसर्जनम् ॥२६॥

तच्छ्रावणं च देवाय क्षमस्वेति विसर्जनम् ।

ततस्तृतीयदिवसे प्राग्वत्सर्वो विधिः स्मृतः ॥२७॥

अधिवासादिकः स्वेष्टदीक्षाकर्मावसानकः ।

प्राग्लिङ्गिनां मोक्षदीक्षा साधिकारविवर्जिता ॥२८॥

साधकाचार्यतामार्गे न योग्यास्ते पुनर्भुवः ।

पुनर्भुवोऽपि ज्ञानेद्धा भवन्ति गुरुतास्पदम् ॥२९॥

मोक्षायैव न भोगाय भोगायाप्यभ्युपायतः ।

इत्युक्तवान्स्वपद्धत्यामीशानशिवदैशिकः ॥३०॥

श्रीदेव्या यामलीयोक्तितत्त्वसम्यक्प्रवेदकः ।

गुर्वन्तस्याप्यधोदृष्टिशायिनः संस्क्रियामिमाम् ॥३१॥

कृत्वा रहस्यं कथयेन्नान्यथा कामिके किल ।

अन्यतन्त्राभिषिक्तेऽपि रहस्यं न प्रकाशयेत् ॥३२॥

स्वतन्त्रस्थो ̕पि गुर्वन्तो गुरुमज्ञमुपाश्रितः ।

तत्र पश्चादनाश्वस्तस्तत्रापि विधिमाचरेत् ॥३३॥

अज्ञाचार्यमुखायातं निर्वीर्यं मन्त्रमेष यत् ।

जप्तवान्स गुरुश्चात्र नाधिकार्युक्तदूषणात् ॥३४॥

ततोऽस्य शुद्धिं प्राक्कृत्वा ततो दीक्षां समाचरेत् ।

अधोदर्शनसंस्थेन गुरुणा दीक्षितः पुरा ॥३५॥

तीव्रशक्तिवशात्पश्चाद्यदा गच्छेत्स सद्गुरुम् ।

तदाप्यस्य शिशोरेवं शुद्धिं कृत्वा स सद्गुरुः ॥३६॥

दीक्षादिकर्म निखिलं कुर्यादुक्तविधानतः ।

प्राप्तो ̕पि सद्गुरुर्योग्यभावमस्य न वेत्ति चेत् ॥३७॥

विज्ञानदाने तच्छिष्यो योग्यतां दर्शयेन्निजाम् ।

सर्वथा त्वब्रुवन्नेष ब्रुवाणो वा विपर्ययम् ॥३८॥

अज्ञो वस्तुत एवेति तत्त्यक्त्वेत्थं विधिं चरेत् ।

न तिरोभावशङ्कात्र कर्तव्या बुद्धिशालिना ॥३९॥

अधःस्पृक्त्वं तिरोभूतिर्नोर्ध्वोपायविवेचनम् ।

सिद्धान्ते दीक्षितास्तन्त्रे दशाष्टादशभेदिनि ॥४०॥

भैरवीये चतुःषष्टौ तान्पशून्दीक्षयेत्त्रिके ।

सिद्धवीरावलीसारे भैरवीये कुले ̕पि च ॥४१॥

पञ्चदीक्षाक्रमोपात्ता दीक्षानुत्तरसंज्ञिता ।

तेन सर्वो ̕धरस्थो ̕पि लिङ्गोद्धृत्यानुगृह्यते ॥४२॥

योऽपि हृत्स्थमहेशानचोदनातः सुविस्तृतम् ।

शास्त्रज्ञानं समन्विच्छेत्सोऽपि यायाद्बहून्गुरून् ॥४३॥

तद्दीक्षाश्चापि गृह्णीयादभिषेचनपश्चिमाः ।

ज्ञानोपोद्बलिकास्ता हि तत्तज्ज्ञानवता कृताः ॥४४॥

उक्तं च श्रीमते शास्त्रे तत्र तत्र च भूयसा ।

आमोदार्थी यथा भृङ्गः पुष्पात्पुष्पान्तरं व्रजेत् ॥४५॥

विज्ञानार्थी तथा शिष्यो गुरोर्गुर्वन्तरं त्विति ।

गुरूणां भूयसां मध्ये यतो विज्ञानमुत्तमम् ॥४६॥

प्राप्तं सोऽस्य गुरुर्दीक्षा नात्र मुख्या हि संविदि ।

सर्वज्ञाननिधानं तु गुरुं संप्राप्य सुस्थितः ॥४७॥

तमेवाराधयेद्धीमांस्तत्तज्जिज्ञासनोन्मुखः ।

इति दीक्षाविधिः प्रोक्तो लिङ्गोद्धरणपश्चिमः ॥४८॥

Capitolo 23

अथ श्रीतन्त्रालोके त्रयोविंशतितममाह्निकम्

अथाभिषेकस्य विधिः कथ्यते पारमेश्वरः ॥१॥

यैषा पुत्रकदीक्षोक्ता गुरुसाधकयोरपि ।

सैवाधिकारिणी भोग्यतत्त्वयुक्तिमती क्रमात् ॥२॥

स्वभ्यस्तज्ञानिनं सन्तं बुभूषुमथ भाविनम् ।

योग्यं ज्ञात्वा स्वाधिकारं गुरुस्तस्मै समर्पयेत् ॥३॥

यो नैवं वेद नैवासावभिषिक्तोऽपि दैशिकः ।

समय्यादिक्रमेणेति श्रीमत्कामिक उच्यते ॥४॥

यो न वेदाध्वसन्धानं षोढा बाह्यान्तरस्थितम् ।

स गुरुर्मोचयेन्नेति सिद्धयोगीश्वरीमते ॥५॥

सर्वलक्षणहीनोऽपि ज्ञानवान् गुरुरिष्यते ।

ज्ञानप्राधान्यमेवोक्तमिति श्रीकचभार्गवे ॥६॥

पदवाक्यप्रमाणज्ञः शिवभक्त्येकतत्परः ।

समस्तशिवशास्त्रार्थबोद्धा कारुणिको गुरुः ॥७॥

न स्वयंभूस्तस्य चोक्तं लक्षणं परमेशिना ।

अभक्तो जीवितधिया कुर्वन्नीशानधिष्ठितः ॥८॥

पश्चात्मना स्वयंभूष्णुर्नाधिकारी स कुत्रचित् ।

भस्माङ्कुरो व्रतिसुतो दुःशीलातनयस्तथा ॥९॥

कुण्डो गोलश्च ते दुष्टा उक्तं देव्याख्ययामले ।

पुनर्भूश्चान्यलिङ्गो यः पुनः शैवे प्रतिष्ठितः ॥१०॥

श्रीपूर्वशास्त्रे न त्वेष नियमः कोऽपि चोदितः ।

यथार्थतत्त्वसंघज्ञस्तथा शिष्ये प्रकाशकः ॥११॥

यः पुनः सर्वतत्त्वानि वेत्तीत्यादि च लक्षणम् ।

योगचारे च यद्यत्र तन्त्रे चोदितमाचरेत् ॥१२॥

तथैव सिद्धये सेयमाज्ञेति किल वर्णितम् ।

यस्तु कर्मितयाचार्यस्तत्र काणादिवर्जनम् ॥१३॥

यतः कारकसामग्र्यात्कर्मणो नाधिकः क्वचित् ।

देव्या यामलशास्त्रे च काञ्च्यादिपरिवर्जनम् ॥१४॥

तद्दृष्टदोषात्क्रोधादेः सम्यक्ज्ञातर्यसौ कुतः ।

गुरवस्तु स्वयंभ्वादि वर्ज्यं यद्यामलादिषु ॥१५॥

कर्म्यभिप्रायतः सर्वं तदिति व्याचचक्षिरे ।

अतो देशकुलाचारदेहलक्षणकल्पनाम् ॥१६॥

अनादृत्यैव संपूर्णज्ञानं कुर्याद्गुरुर्गुरुम् ।

प्राग्वत्संपूज्य हुत्वा च श्रावयित्वा चिकीर्षितम् ॥१७॥

ततो ̕भिषिञ्चेत्तं शिष्यं चतुःषष्ट्या ततः सकृत् ।

तन्मन्त्ररसतोयेन पूर्वोक्तविधिना गुरुः ॥१८॥

विभवेन सुविस्तीर्णं ततस्तस्मै वदेत्स्वकम् ।

सर्वं कर्तव्यसारं यच्छास्त्राणां परमं रहः ॥१९॥

अनुग्राह्यास्त्वया शिष्याः शिवशक्तिप्रचोदिताः ।

उक्तं ज्ञानोत्तरे चैतद्ब्राह्मणाः क्षत्रिया विशः ॥२०॥

नपुंसकाः स्त्रियः शूद्रा ये चान्येऽपि तदर्थिनः ।

ते दीक्षायां न मीमांस्या ज्ञानकाले विचारयेत् ॥२१॥

ज्ञानमूलो गुरुः प्रोक्तः सप्तसत्रीं प्रवर्तयेत् ।

दीक्षा व्याख्या कृपा मैत्री शास्त्रचिन्ता शिवैकता ॥२२॥

अन्नादिदानमित्येतत्पालयेत्सप्तसत्रकम् ।

अभिषेकविधौ चास्मै करणीखटिकादिकम् ॥२३॥

सर्वोपकरणव्रातमर्पणीयं विपश्चिते ।

सो ̕भिषिक्तो गुरुं पश्चाद्दक्षिणाभिः प्रपूजयेत् ॥२४॥

ज्ञानहीनो गुरुः कर्मी स्वाधिकारं समर्प्य नो ।

दीक्षाद्यधिकृतिं कुर्याद्विना तस्याज्ञया पुनः ॥२५॥

इत्येवं श्रावयेत्सोऽपि नमस्कृत्याभिनन्दयेत् ।

ततः प्रभृत्यसौ पूर्वो गुरुस्त्यक्ताधिकारकः ॥२६॥

यथेच्छं विचरेद्व्याख्यादीक्षादौ यन्त्रणोज्झितः ।

कुर्वन्न बाध्यते यस्माद्दीपाद्दीपवदीदृशः ॥२७॥

सन्तानो नाधिकारस्य च्यवोऽकुर्वन्न बाध्यते ।

प्राक् च कुर्वन्विहन्येत सिद्धातन्त्रे तदुच्यते ॥२८॥

यथार्थमुपदेशं तु कुर्वन्नाचार्य उच्यते ।

न चावज्ञा क्रियाकाले संसारोद्धरणं प्रति ॥२९॥

न दीक्षेत गुरुः शिष्यं तत्त्वयुक्तस्तु गर्वतः ।

योऽस्य स्यान्नरके वास इह च व्याधितो भवेत् ॥३०॥

प्राप्ताभिषेकः स गुरुः षण्मासान्मन्त्रपद्धतिम् ।

सर्वां तन्त्रोदितां ध्यायेज्जपेच्चातन्मयत्वतः ॥३१॥

यदैव तन्मयीभूतस्तदा वीर्यमुपागतः ।

छिन्द्यात्पाशांस्ततो यत्नं कुर्यात्तन्मयतास्थितौ ॥३२॥

हृच्चक्रादुत्थिता सूक्ष्मा शशिस्फटिकसंनिभा ।

लेखाकारा नादरूपा प्रशान्ता चक्रपङ्क्तिगा ॥३३॥

द्वादशान्ते निरूढा सा सौषुम्ने त्रिपथान्तरे ।

तत्र हृच्चक्रमापूर्य जपेन्मन्त्रं ज्वलत्प्रभम् ॥३४॥

चक्षुर्लोमादिरन्ध्रौघवहज्ज्वालौर्वसंनिभम् ।

यावच्छान्तशिखाकीर्णं विश्वाज्यप्रविलापकम् ॥३५॥

तदाज्यधारासंतृप्तमानाभिकुहरान्तरम् ।

एवं मन्त्रा मोक्षदाः स्युर्दीप्ता बुद्धाः सुनिर्मलाः ॥३६॥

मूलकन्दनभोनाभिहृत्कण्ठालिकतालुगम् ।

अर्धेन्दुरोधिकानादतदन्तव्यापिशक्तिगम् ॥३७॥

समनोन्मनशुद्धात्मपरचक्रसमाश्रितम् ।

यत्र यत्र जपेच्चक्रे समस्तव्यस्तभेदनात् ॥३८॥

तत्र तत्र महामन्त्र इति देव्याख्ययामले ।

विद्याव्रतमिदं प्रोक्तं मन्त्रवीर्यप्रसिद्धये ॥३९॥

तच्च तादात्म्यमेवेति यदुक्तं स्पन्दशासने ।

तदाक्रम्य बलं मन्त्राः सर्वज्ञबलशालिनः ॥४०॥

प्रवर्तन्ते ̕धिकाराय करणानीव देहिनाम् ।

कृतविद्याव्रतः पश्चाद्दीक्षाव्याख्यादि सर्वतः ॥४१॥

कुर्याद्योग्येषु शिष्येषु नायोग्येषु कदाचन ।

रहस्ये योजयेद्विप्रं परीक्ष्य विपरीततः ॥४२॥

आचाराच्छक्तिमप्येव नान्यथेत्यूर्मिशासने ।

नित्याद्यल्पाल्पकं कुर्याद्यदुक्तं ब्रह्मयामले ॥४३॥

चीर्णविद्याव्रतः सर्वं मनसा वा स्मरेत्प्रिये ।

देहसंबन्धसंछन्नसार्वज्ञ्यो दम्भभाजनम् ॥४४॥

अविदन्दीक्षमाणोऽपि न दुष्येद्दैशिकः क्वचित् ।

ज्ञात्वा त्वयोग्यतां नैनं दीक्षेत प्रत्यवायिताम् ॥४५॥

बुद्ध्वा ज्ञाने शास्त्रसिद्धिगुरुत्वादौ च तं पुनः ।

भूय एव परीक्षेत तत्तदौचित्यशालिनम् ॥४६॥

तत्र तत्र नियुञ्जीत नतु जातु विपर्ययात् ।

ननु तद्वस्त्वयोग्यस्य तत्रेच्छा जायते कुतः ॥४७॥

तदीशाधिष्ठितेच्छैव योग्यतामस्य सूचयेत् ।

सत्यं कापि प्रबुद्धासाविच्छा रूढिं न गच्छति ॥४८॥

विद्युद्वत्पापशीलस्य यथा पापापवर्जने ।

रूढ्यरूढी तदिच्छाया अपि शंभुप्रसादतः ॥४९॥

अप्ररूढतथेच्छाकस्तत एव न भाजनम् ।

यः सम्यग्ज्ञानमादाय गुरुविश्वासवर्जितः ॥५०॥

लोकं विप्लावयेन्नास्मिञ्ज्ञाते विज्ञानमर्पयेत् ।

अज्ञाते ̕पि पुनर्ज्ञाते विज्ञानहरणं चरेत् ॥५१॥

पुनःपुनर्यदा ज्ञातो विश्वासपरिवर्जितः ।

तदा तमग्रतो ध्यायेत्स्फुरन्तं चन्द्रसूर्यवत् ॥५२॥

ततो निजहृदम्भोजबोधाम्बरतलोदिताम् ।

स्वर्भानुमलिनां ध्यायेद्वामां शक्तिं विमोहनीम् ॥५३॥

वामाचारक्रमेणैनां निःसृतां साध्यगामिनीम् ।

चिन्तयित्वा तया ग्रस्तप्रकाशं तं विचिन्तयेत् ॥५४॥

अनेन क्रमयोगेन मूढबुद्धेर्दुरात्मनः ।

विज्ञानमन्त्रविद्याद्याः प्रकुर्वन्त्यपकारिताम् ॥५५॥

ननु विज्ञानमात्मस्थं कथं हर्तुं क्षमं भवेत् ।

अतो विज्ञानहरणं कथं श्रीपूर्व उच्यते ॥५६॥

उच्यते नास्य शिष्यस्य विज्ञानं रूढिमागतम् ।

तथात्वे हरणं कस्मात्पूर्णयोग्यत्वशालिनः ॥५७॥

किंत्वेष वामया शक्त्या मूढो गाढं विभोः कृतः ।

स्वभावादेव तेनास्य विद्याद्यमपकारकम् ॥५८॥

गुरुः पुनः शिवाभिन्नः सन्यः पञ्चविधां कृतिम् ।

कुर्याद्यदि ततः पूर्णमधिकारित्वमस्य तत् ॥५९॥

अतो यथा शुद्धतत्त्वसृष्टिस्थित्योर्मलात्यये ।

योजनानुग्रहे कार्यचतुष्के ̕धिकृतो गुरुः ॥६०॥

शिवाभेदेन तत्कुर्यात्तद्वत्पञ्चममप्ययम् ।

तिरोभावाभिधं कृत्यं तथासौ शिवतात्मकः ॥६१॥

अत एव शिवे शास्त्रे ज्ञाने चाश्वासभाजनम् ।

गुरोर्मूढतया कोपधामापि न तिरोहितः ॥६२॥

गुरुर्हि कुपितो यस्य स तिरोहित उच्यते ।

संसारी सतु देवो हि गुरुर्न च मृषाविदः ॥६३॥

तत एव च शास्त्रादिदूषको यद्यपि क्रुधा ।

न दह्यतेऽसौ गुरुणा तथाप्येष तिरोहितः ॥६४॥

अस्मद्गुर्वागमस्त्वेष तिरोभूते स्वयं शिशौ ।

न कुप्येन्न शपेद्धीमान् स ह्यनुग्राहकः सदा ॥६५॥

ईशेच्छाचोदितः पाशं यदि कण्ठे निपीडयेत् ।

किमाचार्येण तत्रास्य कार्या स्यात्सहकारिता ॥६६॥

शिवाभिन्नोऽपि हि गुरुरनुग्रहमयीं विभोः ।

मुख्यां शक्तिमुपासीनोऽनुगृह्णीयात्स सर्वथा ॥६७॥

स्वातन्त्र्यमात्रज्ञप्त्यै तु कथितं शास्त्र ईदृशम् ।

न कार्यं पततां हस्तालम्बः सह्यो न पातनम् ॥६८॥

अत एव स्वतन्त्रत्वादिच्छायाः पुनरुन्मुखम् ।

प्रायश्चित्तैर्विशोध्यैनं दीक्षेत कृपया गुरुः ॥६९॥

ऊर्ध्वदृष्टौ प्रपन्नः सन्ननाश्वस्तस्ततः परम् ।

अधःशास्त्रं प्रपद्यापि न श्रेयःपात्रतामियात् ॥७०॥

अधोदृष्टौ प्रपन्नस्तु तदनाश्वस्तमानसः ।

ऊर्ध्वशासनभाक् पापं तच्चोज्झेच्च शिवीभवेत् ॥७१॥

राज्ञे द्रुह्यन्नमात्याङ्गभूतोऽपि हि विहन्यते ।

विपर्ययस्तु नेत्येवमूर्ध्वां दृष्टिं समाश्रयेत् ॥७२॥

श्रीपूर्वशास्त्रे तेनोक्तं यावत्तेनैव नोद्धृतः ।

अत्र ह्यर्थोऽयमेतावत्पूर्वोक्तज्ञानवृंहितः ॥७३॥

गुरुस्तावत्स एवात्र तच्छब्देनावमृश्यते ।

तादृक्स्वभ्यस्तविज्ञानभाजोर्ध्वपदशालिना ॥७४॥

अनुद्धृतस्य न श्रेय एतदन्यगुरूद्धृतेः ।

अत एवाम्बुजन्मार्कदृष्टान्तोऽत्र निरूपितः ॥७५॥

त्रिजगज्ज्योतिषो ह्यन्यत्तेजोऽन्यच्च निशाकृतः ।

ज्ञानमन्यत्त्रिकगुरोरन्यत्त्वधरवर्तिनाम् ॥७६॥

अत एव पुराभूतगुर्वभावो यदा तदा ।

तदन्यं लक्षणोपेतमाश्रयेत्पुनरुन्मुखः ॥७७॥

सति तस्मिंस्तून्मुखः सन्कस्माज्जह्याद्यदि स्फुटम् ।

स्यादन्यतरगो दोषो यो ̕धिकारापघातकः ॥७८॥

दोषश्चेह न लोकस्थो दोषत्वेन निरूप्यते ।

अज्ञानख्यापनायुक्तख्यापनात्मा त्वसौ मतः ॥७९॥

शिष्यस्यापि तथाभूतज्ञानानाश्वस्तरूपता ।

मुख्यो दोषस्तदन्ये हि दोषास्तत्प्रभवा यतः ॥८०॥

न ध्वस्तव्याधिकः को हि भिषजं बहु मन्यते ।

असूयुर्नूनमध्वस्तव्याधिः स्वस्थायते बलात् ॥८१॥

एवं ज्ञानसमाश्वस्तः किं किं न गुरवे चरेत् ।

नो चेन्नूनमविश्वस्तो विश्वस्त इव तिष्ठति ॥८२॥

अज्ञानादय एवैते दोषा न लौकिका गुरोः ।

इति ख्यापयितुं प्रोक्तं मालिनीविजयोत्तरे ॥८३॥

न तस्यान्वेषयेद्वृत्तं शुभं वा यदि वाशुभम् ।

स एव तद्विजानाति युक्तं चायुक्तमेव वा ॥८४॥

अकार्येषु यदा सक्तः प्राणद्रव्यापहारिषु ।

तदा निवारणीयो ̕सौ प्रणतेन विपश्चिता ॥८५॥

विशेषणमकार्याणामुक्ताभिप्रायमेव यत् ।

तेनातिवार्यमाणोऽपि यद्यसौ न निवर्तते ॥८६॥

तदान्यत्र क्वचिद्गत्वा शिवमेवानुचिन्तयेत् ।

न ह्यस्य स गुरुत्वे स्याद्दोषो येनोषरे कृषिम् ॥८७॥

कुर्याद्व्रजेन्निशायां वा स त्वर्थप्राणहारकः ।

तदीयाप्रियभीरुस्तु परं तादृशमाचरेत् ॥८८॥

यतस्तदप्रियं नैष शृणुयादिति भाषितम् ।

श्रीमातङ्गे तदुक्तं च नाधीतं भूमभीतितः ॥८९॥

यच्चैतदुक्तमेतावत्कर्तव्यमिति तद्ध्रुवम् ।

तीव्रशक्तिगृहीतानां स्वयमेव हृदि स्फुरेत् ॥९०॥

उपदेशस्त्वयं मन्दमध्यशक्तेर्निजां क्रमात् ।

शक्तिं ज्वलयितुं प्रोक्तः सा ह्येवं जाज्वलीत्यलम् ॥९१॥

दृढानुरागसुभगसंरम्भाभोगभागिनः ।

स्वोल्लासि स्मरसर्वस्यं दार्ढ्यायान्यत्र दृश्यते ॥९२॥

नन्वेष कस्माद्दृष्टान्तः किमेतेनाशुभं कृतम् ।

चित्स्पन्दः सर्वगो भिन्नादुपाधेः स तथा तथा ॥९३॥

भवेत्कोऽपि तिरोभूतः पुनरुन्मुखितोऽपि सन् ।

विनापि दैशिकात्प्राग्वत्स्वयमेव विमुच्यते ॥९४॥

प्रकारस्त्वेष नात्रोक्तः शक्तिपातबलाद्गतः ।

असंभाव्यतया चात्र दृढकोपप्रसादवत् ॥९५॥

इत्येष यो गुरोः प्रोक्तो विधिस्तं पालयेद्गुरुः ।

अन्यथा न शिवं यायाच्छ्रीमत्सारे च वर्णितम् ॥९६॥

अन्यायं ये प्रकुर्वन्ति शास्त्रार्थं वर्जयन्त्यलम् ।

तेऽर्धनारीशपुरगा गुरवः समयच्युताः ॥९७॥

अन्यत्राप्यधिकारं च नेयाद्विद्येशतां व्रजेत् ।

अन्यत्र समयत्यागात्क्रव्यादत्वं शतं समाः ॥९८॥

इयत्तत्रत्यतात्पर्यं सिद्धान्तगुरुरुन्नयः ।

भवेत्पिशाचविद्येशः शुद्ध एव तु तान्त्रिकः ॥९९॥

षडर्धदैशिकश्चार्धनारीशभुवनस्थितिः ।

एषा कर्मप्रधानानां गुरूणां गतिरुच्यते ॥१००॥

ज्ञानिनां चैष नो बन्ध इति सर्वत्र वर्णितम् ।

साधकस्याभिषेके ̕पि सर्वोऽयं कथ्यते विधिः ॥१०१॥

अधिकारार्पणं नात्र नच विद्याव्रतं किल ।

साध्यमन्त्रार्पणं त्वत्र स्वोपयोगिक्रियाक्रमे ॥१०२॥

समस्तेऽप्युपदेशः स्यान्निजोपकरणार्पणम् ।

अभिषेकविधिर्निरूपितः परमेशेन यथा निरूपितः ॥१०३॥

Capitolo 24

अथ श्रीतन्त्रालोके चतुर्विंशतितममाह्निकम्

अथ शाम्भवशासनोदितां सरहस्यां शृणुतान्त्यसंस्क्रियाम् ॥१॥

सर्वेषामधरस्थानां गुर्वन्तानामपि स्फुटम् ।

शक्तिपातात्पुराप्रोक्तात्कुर्यादन्त्येष्टिदीक्षणम् ॥२॥

ऊर्ध्वशासनगानां च समयोपहतात्मनाम् ।

अन्त्येष्टिदीक्षा कर्तव्या गुरुणा तत्त्ववेदिना ॥३॥

समयाचारदोषेषु प्रमादात्स्खलितस्य हि ।

अन्त्येष्टिदीक्षा कार्येति श्रीदीक्षोत्तरशासने ॥४॥

यत्किंचित्कथितं पूर्वं मृतोद्धाराभिधे विधौ ।

प्रतिमायां तदेवात्र सर्वं शवतनौ चरेत् ॥५॥

श्रीसिद्धातन्त्रकथितो विधिरेष निरूप्यते ।

अन्तिमं यद्भवेत्पूर्वं तत्कृत्वान्तिममादिमम् ॥६॥

संहृत्यैकैकमिष्टिर्या सान्त्येष्टिर्द्वितयी मता ।

पूजाध्यानजपाप्लुष्टसमये नतु साधके ॥७॥

पिण्डपातादयं मुक्तः खेचरो वा भवेत्प्रिये ।

आचार्ये तत्त्वसंपन्ने यत्र तत्र मृते सति ॥८॥

अन्त्येष्टिर्नैव विद्येत शुद्धचेतस्यमूर्धनि ।

मन्त्रयोगादिभिर्ये च मारिता नरके तु ते ॥९॥

कार्या तेषामिहान्त्येष्टिर्गुरुणातिकृपालुना ।

न मण्डलादिकं त्वत्र भवेच्छमाशानिके विधौ ॥१०॥

केचित्तदपि कर्तव्यमूचिरे प्रेतसद्मनि ।

पूजयित्वा विभुं सर्वं न्यासं पूर्ववदाचरेत् ॥११॥

संहारक्रमयोगेन चरणान्मूर्धपश्चिमम् ।

तथैव बोधयेदेनं क्रियाज्ञानसमाधिभिः ॥१२॥

बिन्दुना रोधयेत्तत्त्वं शक्तिबीजेन वेधयेत् ।

घट्टयेन्नाददेशे तु त्रिशूलेन तु ताडयेत् ॥१३॥

सुषुम्नान्तर्गतेनैव विसर्गेण पुनः पुनः ।

ताडयेत कलाः सर्वाः कम्पतेऽसौ ततः पशुः ॥१४॥

उत्क्षिपेद्वामहस्तं वा ततस्तं योजयेत्परे ।

प्रत्ययेन विना मोक्षो ह्यश्रद्धेयो विमोहितैः ॥१५॥

तदर्थमेतदुदितं नतु मोक्षोपयोग्यदः ।

इत्यूचे परमेशः श्रीकुलगह्वरशासने ॥१६॥

साध्योऽनुमेयो मोक्षादिः प्रत्ययैर्यदतीन्द्रियः ।

दीक्षोत्तरे च पुर्यष्टवर्गार्पणमिहोदितम् ॥१७॥

तद्विधिः श्रुतिपत्रेऽब्जे मध्ये देवं सदाशिवम् ।

ईशरुद्रहरिब्रह्मचतुष्कं प्राग्दिगादितः ॥१८॥

पूजयित्वा श्रुतिस्पर्शौ रसं गन्धं वपुर्द्वयम् ।

ध्यहंकृती मनश्चेति ब्रह्मादिष्वर्पयेत्क्रमात् ॥१९॥

एतेषां तर्पणं कृत्वा शतहोमेन दैशिकः ।

एषा सांन्यासिकी दीक्षा पुर्यष्टकविशोधनी ॥२०॥

पुर्यष्टकस्याभावे च न स्वर्गनरकादयः ।

तथा कृत्वा न कर्तव्यं लौकिकं किंचनापि हि ॥२१॥

उक्तं श्रीमाधवकुले शासनस्थो मृतेष्वपि ।

पिण्डपातोदकास्र्वादि लौकिकं परिवर्जयेत् ॥२२॥

शिवं संपूज्य चक्रार्चां यथाशक्ति समाचरेत् ।

क्रमात्त्रिदशमत्रिंशत्रिंशवत्सरवासरे ॥२३॥

इत्युक्तोऽन्त्येष्टियागोऽयं परमेश्वरभाषितः ॥२४॥